Edukira joan

Webgunearen titulo eta logoa

Ondarea guztiona delako
 
Mostrar/ocultar men? principal de navegaci?n [eu]
Bertsoaren haria Hernanin
Estitxu Eizagirre Kerejeta, 2014

 

gaiak

2003KO GIPUZKOAKO TXAPELKETA

 

 

BERTSO ESKOLAKOAK ANTOLAKUNTZAN

 

      Txapelketako antolatzaile eta arduraduna: Aitor Mendiluze.

      Antolakuntzan: Joxe Fermin Argiñarena.

      Gai-jartzaile taldean: Gorka Tolosa.

      Epai-mahaian: Mikel Iturbe, Joxe Anjel Oiartzabal, Bakarne Urreaga.

 

 

SAILKAPENA:

 

      1. Maialen Lujanbio: 760,5

      2. Jon Martin: 726

      3. Aitor Mendiluze: 514

      4. Jon Maia: 505,5

      5. Iñaki Gurrutxaga: 505

      6. Jexux Mari Irazu: 502

      7. Ekaitz Goikoetxea: 500

      8. Amaia Agirre: 478

 

 

BERTSO ESKOLAKOAK SAILKAPEN TAULAN

 

      Finala:

            — Maialen Lujanbio: Txapelduna

            — Aitor Mendiluze: Hirugarrena

            — Jexux Mari Irazu: Seigarrena

      Final erdiak:

            — Iñaki Zelaia

            — Estitxu Eizagirre

      Final laurdenak:

            — Aritz Zerain

            — Unai Agirre

            — Joxe Luis Urdangarin

            — Iker Osa

      Bigarren fasea:

            — Agin Laburu

      Lehen fasea:

            — Joxe Anjel Aranburu

            — Ibon Miner

            — Jon Iraola

            — Iker Alustiza

 

      Aitor Mendiluzek esan zidan “kantatuko duzu Gipuzkoakoan...” “nik? bai zera!” “ba orduan epaile edo gai-jartzaile edo zer edo zer, jendea behar dute eta”. Azkenean konbentzitu ninduen eta horrela hasi nintzen epaile.

[Bakarne Urreaga]

 

      Oihartzunen kantatu nuen, eta oso puntu gutxigatik ez nintzen aurrera pasa. Sailkapen bat zegoela kontziente izan nintzen saioa bukatu eta gero. Burutik pasa ere ez hurrengo saioren batean kantatuko nuenik, eta oholtzatik jaitsita pentsatu nuen “ostra, bertan geratu haiz bada, behin etorriz gero!”.

[Joxe Anjel Aranburu]

 

      Joxe Anjel Aranbururi eta bioi elkarrekin kantatzea tokatu zitzaigun, hamarreko txikian, argia joan zeneko hartan. Argia joan zelako pasatu nintzela leporatu izan didate, baina bueno! Ez nuen batere espero pasatzerik, 18 urterekin berri paperean joan nintzen, eta argazkika gogoratzen dut. Irudi bat dut kartzelatik oholtzara nentorrela, Jexux Mari Irazu mantsoago joateko esanaz, arnasa hobeto hartzeko.

[Agin Laburu]

 

      2003ko Gipuzkoako Txapelketara lanak eginaren sentsazioarekin joan nintzen. Nik gozatu nuen, sozidadera joan, Ereñozuko lokal hartan gure burua estutu, afaritan bandejakada piper jan, kristorenak esan...

[Joxe Anjel Aranburu]

 

      Gu bertso eskolan gure artean biltzen ginen eta jardun egiten ginen, baina estutu gabe. Baina Ereñozun Unai Agirre, Aritz Zerain eta hauekin biltzea guretzat beste presio bat zen. Beste maila bateko bertsolariekin ari ginen. Salto bat eman genuen.

[Agin Laburu]

 

      Txapelketa finalerditara arrimatu ahala, sparring libreenak gu ginen, ikasten ari ginen eta. Arratsalde batean bertso eskolako lokalean aritu ginen Maialen Lujanbio, Aitor Mendiluze eta hirurok. “Nik zer pintatzen dut hemen?” pentsatzen nuen. Batek gaia jarri eta beste biak kantari hasi eta “beste bat bota arazi beharko diot, hau finalerditan dago”...

[Joxe Anjel Aranburu]

 

      “Ni honaino iritsi banaiz aurrekoan, oraingoan ere iritsi behar dut” espero izaten da. Eta saio tristea egin nuen. Tabladutik jaistean lagun batek esan zidan “motel, motel, zer ibili haiz, egiten zuen beroarekin jertsea ere ez duk kendu-eta!” Hain lekuz kanpo nengoen... Txapelketa horren ondoren bertsotan segi nuen, gu Aranon biltzen ginen. Baina saio gutxiago genituen, ingurutik deitu eta ezezkoa esan ere bai, geldialdi bat izan nuen.

[Unai Agirre]

 

      Agurrean aipatu nuen lehenengo emakume txapelduna nintzela. Aipatu nahi izan nituelako “bide horretan abitu eta segitu ahal izan ezin zutenak”. Burutan neukan Arantzazu Loidi bezalako pertsona bat. Gu lehenengotakoak gara, baina gu baino lehen beste batzuk egon dira eta traba batzuk haiek kendu dizkigute gero guk bide egiteko. “Nik lortu dut sari hau” sentitzen nuen, baina “ezin izan dutenei” eskaini nahi izan nien. Ez euren ezintasunagatik, testuinguruagatik baizik.

[Maialen Lujanbio]

 

      Gauza horiek sinbolikoak dira. Niretzako garrantzitsua zen ez lehenengo emakumea nintzelako, Gipuzkoako txapela zelako baizik. Baina irakurketa sozial batetik eta kanpotik begiratuta ez dut ukatzen garrantzia duenik, mugimendu sozial baten, eboluzio baten adierazle delako: horrek esan nahi duelako bertso eskoletan neska pila bat daudela, emakumeak espazio publikoan gero eta gehiago daudela...

[Maialen Lujabio]

 

 

Urriaren 25a Oñati

 

      Zuek, Iñigo Izagirre eta Estitxu Eizagirre, bikotea zarete. Estitxuk bost urte zituela oparitu zioten hartza txikiarekin egiten du lo oraindik. Une honetan hirurok ohean zaudete.

 

        I. Izagirre:

Ohera sartu zera

baba dariola

hartzezko pelutxea

maittea, potxola;

estu-estu hartu dezu

besoetan hola.

Akordatu ni ere

ohean nagola.

 

        E. Eizagirre:

Zu(e)re baietz estutu

hartza hau bezela!

Hirurekin ohea

bai dela epela!

Baino uste det bere

mailan ez zaudela:

hau neri hogei urtez

izan zait fidela.

 

        I. Izagirre:

Besterik ez du eta

ezautu oraindik

ez omen da banatu

bera zuregandik

trioari baietza

emango diot nik

baina hartzak ez dauka

iniziatibarik.

 

        E. Eizagirre:

Zuk iniziatiba asko

gainera zakarki

ohetik ere bota

behar nauzu aurki

ta gainera marmarka

ari zera beti

honek behar danean

isiltzen badaki.

 

        I. Izagirre:

Beraz isildu ohi da

behar dan bezala

nik proposamen bat det

ez da hain makala:

jakizu norbait asko

maitatzen dudala

ta ekarriko al det

gure etxeko txahala?

 

        E. Eizagirre:

Hartza ta ni bikote

perfektua gara

eta txahala kontukin

zertan hasi zara?

Kasik beste ideia

hobe bat det, hara:

ikuiluan pasako

dezu gaurko gaba.

 

 

      Kartzelako gaia: Badira urte batzuk zure sexua aldatu zenuela. Une honetan zeure buruari begira zaude.

 

        Estitxu Eizagirre:

Begiratuta gaur bistan dago

emakume bat naizena

baina lehenago zakil bat nuen

nere praketan barrena.

Futbolerako traketsa nintzen

eta korrika herrena

muñekak zaintzen adierazten nun

nere amatasun sena.

Nola onartu nere guraso

ta gizartean problema?

Ez ikusia ta ez onartua

egiten nuen aurrena.

Operatzeko pausoa nahiz ta

izandu dedan azkena

nere burua ikustea da

aldaketa haundiena.

 

Teorian da erreza baina

garestia da praktikan

milioi mordoa gastatu baitet

ebakuntzan ta botikan;

ispiluari esaten diot

“ez da izan alperrikan”.

Bizarrik ez dut ta muskuluak

findu zaizkit azkenikan

oso gustora erreparatzen

det ezpain eta tititan

lehengo itxura soilik mantentzen

det ile eta begitan.

“Jo, zenbateko kontraesana!”

Pentsatzen det nik sarritan:

ez naiz lehengoa ta aldiz orain

bai, orain ni naiz egitan.

 

Ebakuntzatik aldatu ditut

nere izen ta abizen

lanetik joan ta beste herri

batean jarri bizitzen

lehengo lagunak gaizki esaka

baitzirelako aritzen

nere aldaketa nik onartu dut

ta ez dute entenditzen.

Gorputz honekin gustora nago

berdin argal edo gizen

ezer faltako ez zaidanikan

ere ez zait iruditzen

baina barruan arantz txiki bat

oraindikan zait gelditzen:

ai nere amak jakingo balu

ni zeinen ederra naizen!

 

 

Azaroaren 9a, Andoain

 

      Amona eta biloba zarete. Zuk, Aritz Zerain, bilobak, zailtasun handiak izaten dituzu hilaren bukaerara iristeko. Amaia Agirre amonak, berriz, bere pentsiotik zerbait aurreratzea lortzen du hilero.

 

        A. Zerain:

Hil bukaeran beti izaten det

majina bat desengaino

nahiz ahorratzen jarri ohi dedan

ez dakit zenbat enpeino.

Nik poltsa hutsa ta zuk karteran

majina bat diru soino

nere soldata bajuagoa al da

zure pentsioa baino?

 

        A. Agirre:

Hirurehun euro ta mila euro

hor bada nahikoa alde

nere soldata eskuratzen det

baina hori ez da debalde.

Biloba maite ez zera egingo

inoiz sos apurren jabe

hiru pauso(e)re eman ezean

tabernetan sartu gabe.

 

        A. Zerain:

Baina derrigor ez al da izaten

tabernara juatea?

Han izaten det pake pixka bat

ta han det lagunartea.

Amona izan bilobarekin

esku on ta borondatea

soluzioa izan daiteke

neri paga ematea.

 

        A. Agirre:

Nik diru asko ez eta bera

ondotikan atakean

itxaropena jarri al dezu

amonan borondatean?

Arratsaldero zatoz nigana

egongo gera pakean

gastu haundirik ez dezu izango

nerekin zauden artean.

 

        A. Zerain:

Behar duenak ez dauka eta

daukanak berriz aldrebes

bizitza honen errepartua

nik uler nezake nekez.

Zurekin ez naiz amona joango

ez zaidazu eska mesedez

diru beharrik ez det izango

bizi gogorik ere ez.

 

        A. Agirre:

Mesede truke egin nahi zaitut

nere pagaren bezero

bizi gogoa zapuztu omen

dizut ta zenbat endredo.

Zatoz nerekin zahar etxera

biloba arratsaldero

eta han paga emango dizut

punttun irabaziz gero.

 

 

Azaroaren 1a, Hernani

 

      Hasierako agurra.

 

Belarrik erne begirada hotz

eta ipurdia estu

zutik mantendu egiten gera

eta gainera abestu.

Bertsolaritza deitzen diote

baina honek izenik ez du

nahiz eta nere etorkizuna

ez dagoen zuen esku

hauenak ez du inporta baina

ni behintzat txaloz babestu.

 

      Zuek neska-mutilak zarete. Joxe Luis Urdangarinek, haurdun dagoela-eta, Agin Labururi, mutil lagun ohiari deitu dio aitatasun frogak egin ditzan eskatuz.

 

        A. Laburu:

Ni naizen edo ez ote naizen

egin behar al det aipa?

Hainbat denboraz ibili zinan

neskatxa neri jarraika.

Zure umea zuk berdin-berdin

egin behar dezu maita

baino ni al naiz zure umeantzat

desio zenukeen aita?

 

        J.L. Urdangarin:

Aizazu Agin elkarren ondun

pasatua degu jaia

baina une gozo hoiei iritsi

egin zitzaien amaia.

Esan zenidan: “Nik betirako

maitatzea det nik nahia”

horra, heldu da maitasun hori

erakusteko garaia.

 

        A.Laburu:

Nahiz itxi nizun biok bizitza

bat egiteko atea

zure umea izan liteke

neretzat ere kaltea;

nahiz nik zaitudan nahiz beste era

batean oso maitea

zuk nahi al dezu maite zaitudan

medikuek esatea?

 

        J.L. Urdangarin:

Esan dizudan motibo hauxe

dirudienez asko da

barkatu baina zure ondotik

ez naiz joango inora.

Zure ondoan nahiz ta ibili

ohe kontutan gustora

erakuts zazu zerbait zerala

gerri aldetikan gora.

 

        A. Laburu:

Bizitza guztiz alda lezake

adin hontan ume batek.

Aitatasuna frogatu nahian

proba egin nahi dit honek

haurra izatean erabakia

ezin det hartu neronek

eta umea nerea bada

nik neuk ere maiteko det.

 

        J.L. Urdangarin:

Familia bat sortzeko ideia

nonbait ez zaizu gustatzen

baina hasi naiz nire kontura

famili hori prestatzen.

Zure ondotik joango gera

ez bazaitugu kezkatzen.

Zure iguala ez izatea

besterik ez det eskatzen.

 

      Iñigo Mantzizidor “Mantxi” semea. Agin Laburu aita. Zuk, Mantxi, Maria landarea landatu zenuela-eta aitak sekulako errita egin zizun. Gaur, aita ikusi duzu landareari ura botatzen.

 

        I. Mantxi:

Neri errita eginda

nolako muturra!

Mariai ura bota

ta mugitu lurra.

Usaira etorri zera

nolako sudurra!

Orain badakit nor den

auzoko lapurra.

 

        A. Laburu:

Alperrikan egingo

didazu kritika

arrazoia eman nahi

nizuke nik ti-ta:

ama gauean pozik

datorkit korrika

bazkaritan letxuga

tartian jarrita.

 

        I. Mantxi:

Eta seguru jango

dituzula bapo

baina beste kezka bat

aitortu beharko:

gaur santuen eguna

antzeko dalako

ez zenitun hartuko

kanposanturako?

 

        A. Laburu:

Ahaztu egin al zaizu

utzi ni pakian!

Inor ez dago kanpo

santura joatian.

Guk biokin genuen

aurreko urtian:

aitona sartu gendun

baratzan lurpian.

 

        I. Mantxi:

Agin ni ez naiz hortaz

ohartu gabia

gajo harek hiltzeko

bazun edadia;

gustora egongo da

gauza nabaria:

orain alboan dauka

amona Maria.

 

        A. Laburu:

Beraz hobiak dira

aitonan ametsak

zeozer jotzen dio

zeruko txepetxak.

Ixil zaitia, ikusi

biharko’ia beltzak

hau ona omen da-ta

kalenturarentzat.

 

 

Azaroaren 9a, Andoain

 

      Aita semeak zarete. Zuk, Iker Osa, emaztearekin eztabaida gogorra izan eta Aitor Sarriegi semearen gelara joan zarenean negarrez aurkitu duzu.

 

        I. Osa:

Gelara sartu eta semeak

tristetu egin nau pranko

zu egon lasai elkarbizitzan

moldatzen baikera bapo;

alde batera utzi itzazu

zure negar, zure malko

ama nerekin haserratu da

asko maite nauelako.

 

        A. Sarriegi:

Edredoipea izan dut beti

gordeleku segurua

eta gaur ere heldu zaizue

eztabaidaren ordua.

Hainbeste maite baldin bazaitu

astin ezazu burua

oso arraroa iruditzen zait

adierazteko modua.

 

        I. Osa:

Ondo ez dakizu baina holakoak

izaten dira loturan

sentimentuen korapiloak

horrela dabiltza gugan.

Ez ulertuak zure amatxo

sartua dauka tristuran

zoaz harena ta esaiozu

nik e(re) zenbat maite dudan.

 

        A. Sarriegi:

Ondo dakizu sarri zerate

era horretan ibili

nere aurrean ezin dezue

ia gehiago estali.

Beti berdintsu egiten dezu

lehenik giroa kiskali

ta trapu zaharrak konpondu asmoz

gero semea bidali.

 

        I. Osa:

“Ez haserretu” zuk gurasoei

hala esaten diezu

baina tartean egunez egun

bada hainbat konpromezu.

Gu haserretu egiten gera

gero errezu ta errezu

noizbait ezkontzen baldin bazera

ordun ulertuko dezu.

 

        A. Sarriegi:

Ezkontzak eta aguantatzeak

zer ikusi asko dute

dirudienez ia ez dezue

elkar horrenbeste maite;

agian biok banandu ere

egin behar zenukete

nik zoriontsu nahi baitzaituztet

batera ala aparte.

 

 

Azaroaren 16a, Eskoriatza

 

      Kartzelako gaia ongi atera zen Maialen Lujanbiorekin nintzelako, eta asko estimatzen dudalako bertsotan eta pertsona moduan. Gaiak bide eman zigun konplizitatea adierazteko. Niretzako horregatik izan zen polita.

[Estitxu Eizagirre]

 

 

      Aspaldiko lagunak zarete. Urteak daramatzazue elkar ikusi gabe. Gaur, zahar etxean egin duzue topo.

      Doinuak: Aizak hi mutil mañontzi.

 

        M. Lujanbio:

Denbora juanan enkargu

karga haundia dakargu

ta lagun zaharrak ikuste honek

enkantua badu.

Berdin-berdinak gera gu

bueno, urte batzuk salbu

parre egiten genion hura

ailegatu zaigu.

 

        E. Eizagirre:

Aulki berean jarrita

degu lehengokoen pinta

berriz bertsotan hasi dezagun

betiko ika-mika.

Nago ezin sinetsita

hau ezusteko polita

zu aurkitzea galdu zenuen

txapela jantzita.

 

        M. Lujanbio:

Garai bateko zirika

orain ere aldarrika

kaso egiteko iruditu zait

itxura polita.

Nere txapela jantzita

al dakat xelebre pinta?

Atzera beira bizi naiz maite

aurrera ezin-ta.

 

        E. Eizagirre:

Lasai, buruan txapela

dezu merezi bezela

iruditzen zait lehengo Maialen

berbera zarela.

Hernani berriz horrela

zeharo aldatu dela

zabalik al da zure etxean

ein zendun hotela?

 

        M. Lujanbio:

Entrebista bat bailitzan

nola galdezka zabiltzan

zer gertatu dan egi-egitan

hobeto det esan:

nere etxean bizitzan

brilloa asko nabari zan

hura gaztetu egin zuten ta

ni zahartu nitzan.

 

        E. Eizagirre:

Berdin astegun eta jai

bertsoai ekin nolanahi

zahartu gera baina sekula

gu ez gera etsai.

Amondu zerala zu, ai!

Baino egon zaitez lasai

nere eredu zinan gaztetan

ta orain ere bai.

 

 

Abenduaren 14a, Irun finala

 

      Zu, Aitor Mendiluze, suhiltzailea zara, eta Maialen Lujanbio, zure bikotekidea. Maitasun-jolasetan ari zaretela, larrialdi-deia jaso duzu zure bilagailuan edo buskan.

 

        A. Mendiluze:

Behingoz ari ginala

ohean hasita

entzun dedan dei hori

ez da hain polita.

Lastima izatea

suarekin zita

neure etxeko suak

piztuta utzita!

 

        M. Lujanbio:

Suak itzali behar

piztu dituenak

piztuta hor uzteak

dakartza problemak.

Ze oportunismo txarrak

“Pi-pi-pi” horrenak

hain finak ez dauzkazu

bilagailu denak!

 

        A. Mendiluze:

Baina ene Maialen

zertan ari zera?

“Pi-pi-pi”-ak deitu nau

norbait salbatzera.

Zu egon ta mantendu

oraingo antzera

iritsiko naiz brasak

aprobetxatzera.

 

        M. Lujanbio:

Denekin kunplitzeko

zu zabiltza adi

baina beti arreta

gehio kanpoari.

Brasak aprobetxatzen

ez zabiltza argi

nik su emango diot

nere buruari.

 

        A. Mendiluze:

Lasai maitea gorde

tristura ta penak

gero izango dira

txisparik onenak.

Balio baldin badu

piromanoenak

berriz piztu dezake

behin piztu duenak.

 

        M. Lujanbio:

Bonberoak duena

aurpegi itzela!

Joan nahi baldin badezu

benga, zoazela!

Baina gogora ezazu

gertatu leikela

beti piztu ta piztu

ta beti epela.

 

      Zu, Maialen Lujanbio, preso zaude, eta jarritako zigorra arintzeko, lan bat proposatu dizu Jon Maia kartzela-zainak: egunean zehar kartzela berri baten eraikuntzan lan egitea.

 

        M. Lujanbio:

Ai gizarajo ez zaude ez zu

hain borondate hutseko:

egun txiki bat neri opari

mailukada bakoitzeko...

kartzela berri bat eraikitzen

esklabu baten antzeko

nere kondena laburtzeko ta

besterena luzatzeko.

 

        J. Maia:

Nik ondo dakit: atzekaldean

utzi nahi dezu kartzela

kondena luze-luzea dezu

luzea eta krudela

ta hobe dezu zuk pentsatzea

eskatzen dudan bezela

ipintzen dezun harri bakoitzak

askatuko zaituela.

 

        M. Lujanbio:

Nik lanak dauzkat zure harriak

askatasunai josteko

ezautzen zaitutzu korbatadun

hipokrita peto-peto.

Españai kontra egitearren

urtetan zure menpeko

beste bizpahiru pasako ditut

zuri kontra egiteko.

 

        J. Maia:

Nere aukera izan liteke

askatasunaren golde.

“Noiz irtengo naiz? Noiz irtengo naiz?”

sarri egin dezu galde.

Eraikin hori ez da izango

orain zuretzat debalde

beti hain kontra ez egin eta

egin zazu zure alde.

 

        M. Lujanbio:

Eta zuk noiztik egiten dezu

nere aldeko marmarra?

Aizu zuk noiztik dezu ezagun

koherentziaren marra?

Kolperik ere ez det nik joko

ai, kartzelero zakarra

nola alde egin pentsatzea da

nere eginbehar bakarra.

 

        J. Maia:

Nola arraio nahi dezu galdu

horma artean bizitza?

Urte luzetan izan baitezu

horren bizimodu hitsa.

Nola alde egin pentsa ta pentsa

beti hola bazabiltza

azken harria jartzerakoan

neuk emango dizut giltza.

 

        Puntua:

Zer eskatzen diozu

zuk Olentzerori?

        M. Lujanbio:

Oraindik bizi al da

gizon gizen hori?

Aspaldi dauka tripa

bapo eta lori

nik ez diot eskatzen

kanpoko inori.

 

 

      Kartzelako gaia: Ospitaleko itxarongelan zaude, sendagilea noiz etorriko zain.

 

        Maialen Lujanbio

Goizeko ordubi t’erdiak eta

sentitzen nintzen arraro

nahiz eta hartu bi aspirina

ta urari hiru trago.

Pentsatu nuen “Gora igotzea

ez al da hobe izango?”.

Igo behar banun igo naiz eta

nerbio denak akabo

silla naranja txiki batean

bi ordu t’erdiz itxaro

urgentzitako gelan egon behar

baldin bada hain luzaro

urgentziaren berri egun bat

lehenago eman beharra dago!

 

Urgentzitako gela txiki hau

nola izan inoren poza?

Giro atsegina topatzeko ere

ez da toki aproposa.

Nere ondokoak sufritu ei du

akzidente baten bortxa

eta barrengo minetan dago

bestaldeko hanka motza

pareko amonak barruan dauka

bere beldurraren hotsa

ta hango neskak dantzan dabilki

izu batean kokotza...

Gela berde hontan juntatzen dira

bizitza ta heriotza.

 

Jo eta fuego tiraka dabiltz

enfermero eta ate

beraien presa ez da izango

zai dagon inoren kalte.

Batzuk ta bestek begi bietan

etsipena daramate

hemen zenbaitek pentsatuko du:

“Eutsi dezaket, noiz arte?”.

Azken batean ni ondo nago

pozez eta tripa bete

ez daukat ez nik nere ondokoek

aina pena, aina neke

azken batean nere umetxoa

hementxe jaio liteke.