HERNANIko
Udala

Argitalpenak / CDak

 

Txilibita Fanfarrea / Santa Barbara

2023

[Diskoaren liburuxka]

 

1. SANTA BARBARA

            Isidro Ansorena

Gerra ondoren, Hernanin ez zen elkarterik geratu eta, biltzeko lekuren baten bila, lagun talde batek Santa Barbara elkartea sortu zuen 1947an. Isidro Ansorenak ordurako bazeramatzan 30 urte Donostiara ezkonduta, hiriburuko txistularien buru, baina jakina da herriko lagunekin harreman estua mantendu zuela gero ere.

Haiek eskatu edo gonbidatuta egingo zuen noski, elkartearen abestia. Doinu xume eta atsegina da, ohi zuenez Isidrok berak beste hainbatetan ere erabilitakoa (bere txistu metodoan ere argitaratu zuen, zortziko itxuran). Bertsoa ere jarri zion, baina Hernanik eman duen txistulari handiena ez zen hain bikaina bertsotan eta, elkartearen 60. urteurrenean, 2007an, Unai Agirrek paratu zituen orain dituen biak:

1

Lagun arte bat ere jaio zan
Santa Barbara jaiotzian.
Zenbat histori ta tanborrada
galduko zan gañontzian!
Hango giroa soma liteke
pasatu aldi bakoitzian:
udan terraza freskoa eta
epel neguko hotzian.
Bidez eskubi aldera dago
Iturriagatik igotzian;
hauxen da gure kabi goxua
Hernaniko bihotzian.

2

Mokadu finak izaten dira
hogei eta hamaika hillian.
Santa Barbaran bazkide nor den
seinale du perfillian.
Txuleta brasan, almejak plantxan
eta ollaskuak grillian,
legatza saltsa berdian eta
bakaillua pil-pillian,
Esaera da pertsonak oinez
ikasten dula ibillian:
soziedadeko bizimodua
mahai bueltan ta parrillian.

 

2. ERIKA

            Iñaki Eguren

2016ko maiatzean beste zorigaiztoko auto istripu batek kolpatu zituen Hernani eta Txilibita Fanfarrea: Erika lagun eta soinujole maitea kendu zigun. Geroztik, fanfarreak haren izenean ondutako kalejira honekin hasi nahi izaten ditu bere saioak, Erikaren umoreak eta soinuak gure artean jarrai dezaten.

 

3. OILO DANTZA

            Ezezaguna

Pasodoble hau Azkoitiko Montte baserrian jaso zien 1980ko hamarkadan Juan Mari Beltranek XX. mendeak eman dituen Gipuzkoako dultzainero sonatuenetakoei, Montteko sudupetarrei alegia. Izena guk jarri diogu, fanfarrerako egindako moldaketak ematen dion aireagatik edo.

 

4. MUXIKOAK

            Herrikoia

Gaur egun, berriz ere, Lapurdi eta Nafarroa Beherean dantza jauzirik ospetsuenetakoa da hauxe, Luzaiden bizi-bizirik mantendu dutena beste batzuen artean. Bere luze bezain ederrean, jauzien dantza generoari berari izena ematera ere iritsia da.

 

5. URRESTILAKO FESTETAN / TRANTZIRUNA

            Antonio Aranaga “Auntxa” / Herrikoia

Auntxak, Iturbide pandero jotzen ondoan zuela, handi egin zuen soinu txikia. Urtetan alaitu zituen, beste askoren artean, bere auzoko festa eta erromeriak, eta haien izena darama urrestildarraren fandangorik ezagunenak.

Arin-arina berriz, arras zabaldua da soinujole, dultzainero, txistulari eta gainerakoen artean. Lau, lau, lau izenez ere ezaguna, Beltranek Orioko Jose Peñari jaso zionaren arabera deitu dugu hemen, hala kantatu baitzion: Trantziruna trantziru, trantzirunarena, trantziruna trantziruna trantzirunarena...

 

6. ASKATASUNA

            Telesforo Monzón / Ezezaguna

1990eko hamarkadan, Egiako Trebeska dantza taldeko fanfarreak bi martxa hauekin bakarra egin zuen. Telesforo Monzonen Askatasunaren ibilkuntza da lehenengo zatia, eta bigarrenaren jatorririk jakiterik izan ez badugu ere, Bizkaia eta Gipuzkoako dultzaineroek jotzen zituztenen taxu handia du jitean. Oso ezberdinak izanagatik, ederki ezkonduta daude.

 

7. BASO URKA

            Herrikoia - Auvernia

XIX. mendearen hondarrean egundainoko arrakasta izan zuten Europa guztian polka, bals, kontradantza, mazurka, txotis eta tankerako dantzek, baita Euskal Herrian ere, batzuk gure tradizioan sustraitzera iritsi arte.

XX. mendearen amaieran berriz, Frantziako zenbait jaialdi eta dantza ikastaro hasi ziren berriro hauen sona hedatzen, eta ostera iritsi ziren gurera, Patxi Perez eta beste batzuen lan handiari esker. Jaialdi horietan eredutzat erabili izan dituzten doinu horietakoa da mazurka hau (masurca okzitanieraz), Auvernian jatorria duen doinu ederra, John Ryan’s Polka irlandarra eta beste zenbait bezala, erabiliaren erabiliaz ia herrikotzat dute gure belarriek. Izena guk jarria da (bistakoa da).

 

8. LUMBIER

            Ezezaguna

Iruñeko Gaiteroek, beste askori bezala, Irunberriko txarangari doinu mordoska jaso zioten 1970eko hamarkadan, urte askotan izan baitziren bertako gaitero.

Murga horietako batzuk argitaratu zituzten eta berriro hedatu dira gaiteroen artean. Hau ordea, oso ezaguna gertatzen zaigun arren, ez dugu aurkitu horien artean. Juan Mari Urruzola tolosarrak pasa zigun, hark iruindarrei entzunda.

 

9. SAIBURURENA

            Herrikoia / Iñaki Eguren

Bertso doinu ezaguna, bals tankeran osatu eta moldatua. Doinua bera Aita Manuel Lekuonak jaso zuen eta badirudi Saiburuk bertsotan maiz erabilia zuela.

Juan Jose Lujanbio Zabaleta Saiburu (1874-1954) Hernaniko bertsolari handia izan zen: Txirrita beraren lehengusu eta oso maizeko bertso laguna izateaz gainera, hura bezalaxe Ereñotzun jaioa zen eta gero Errenteriara aldatua.

 

10. ZAPA

            Joakin Ortega “Kanario”

Felipe Sagarna Zapa, oso gizon ezagun eta maitea zen Hernanin, 1980an etxeko atarian BVEkoek tiroz erail zuten arte. Santa Barbara elkarteko kide eta Incansables txarangako danborreroa, festa jarri zale galanta zen, eta seguru asko horregatik hil zuten, herriaren poza isil arazi nahian.

Kanario lagunak eskaini zion pasodoble hau, Incansablesen errepertorioan ezinbesteko bilakatu zena berehala, eta Hernanin bereziki, herriko festen soinu bandaren oinarrian dagoena geroztik.

 

11. SANTA BARBARAKO KUNBIA

            Imanol Iribarren

Imanol Iribarren adiskideak osatu digu doinu berri hau, Santa Barbara elkartearen 75. urteurrena. Kunbia airez (sanjoan usaia ere baduelakoan gaude), beste hainbeste urtean dantzan jarraitzeko aproposa.