Edukira joan

Webgunearen titulo eta logoa

Ondarea guztiona delako
 
Mostrar/ocultar men? principal de navegaci?n [eu]
Bertsoaren haria Hernanin
Estitxu Eizagirre Kerejeta, 2014
 BERTSOA.COM | 2001EKO EUSKAL HERRIKO TXAPELKETA | 2003KO GIPUZKOAKO TXAPELKETA 

 

gaiak

2001EKO EUSKAL HERRIKO TXAPELKETA

 

Hernaniko bertso eskolako parte-hartzaileak
Andoni Egaña txapeldunarekin.

 

      Sebastian Lizasok ez parte hartzea erabaki zuen.

      1993ko finalistak: Iñaki Muruak eta Jokin Sorozabalek eman zuten izena. Aukera baliatu ez zutenak: Xabier Amuriza, Jon Enbeita, Imanol Lazkano, Jon Lopategi, Anjel Mari Peñagarikano, Eguzkitze eta Jon Sarasua.

[Bertsolaritzaren datu basea / Bertsozale Elkartea]

 

 

SAILKAPENA

 

      1. Andoni Egaña: 1.922

      2. Maialen Lujanbio: 1.906,5

      3. Aitor Mendiluze: 1.274,5

      4. Jon Maia: 1.257,5

      5. Sustrai Colina: 1.256,5

      6. Unai Iturriaga: 1.252

      7. Igor Elortza: 1.235,5

      8. Jexux Mari Irazu: 1.222

 

 

BERTSO ESKOLAKOAK SAILKAPENEAN

 

      Finala

            — Maialen Lujanbio: Txapeldun ordea

            — Aitor Mendiluze: Hirugarren

            — Jexux Mari Irazu: Zortzigarren

      Finalaurreak

            — Unai Agirre

            — Jokin Sorozabal

      Final laurdenak

            — Aritz Zerain

            — Iñaki Zelaia

 

      Amurrioko frontoi hotz hartan geratu ziren ilusio denak, eskerrak nire aurretik juxtu juxtu sailkatu zena Unai Agirre zela.

[Iñaki Zelaia]

 

      Euskal Herri mailan ez ginen ezagunak. Nik uste dut jendeak esan zuela “ostras, honek ere maila horretan bertsotan egiten bazekik!”. Baina badakit akatsak egin nituela. Lehen aldiz Markinako finalaurrekoan sentitu nuen “bai, jada maila honetan kantatu dezakezu”, saio hura jada kontrolatu egin nuen.

[Unai Agirre]

 

      Txapelketara doazen denek jokatzen dute, galdu edo irabazi ez da igual, nahiz galtzeko edo irabazteko gehiago izan. Baina 1997koan dena korrontearen alde zen bezala, 2001ekoan lehengoa demostratu behar genuen gutxienez, eta koska bat aurrera egin. Eta gainera, ongi eginda ere okerrago geratzeko arriskua genuen.

[Jexux Mari Irazu]

 

      Finalean gauza batzuk txukun egin nituen, eta bazkalondoan berriz, lo hartzen nuen eta hamarreko txikiko saioan ezin bertsoa bukatu aritu nintzen. Burua blokeatuta ere eduki nuen. Bakarka eta beste gauza batzuetan, nire ikuspegirako gauza politak egin nituen. Baina txapelketak barkatzen ez duena da momentu batzuetan erortzea.

[Jexux Mari Irazu]

 

      Belodromo mitikoan kantatzea pentsa zer izan zen. Hirugarren egin nuen, Txapelketa Nagusian orain arte egin dudan posturik onena, eta aldiz sentsazioa dut ez nuela gogoratzeko moduko ezer utzi. Bertso onak akaso izango ziren, zerbaitegatik egingo nuen hirugarren, baina inor ez da gogoratuko nik han zer kantatu nuen. Finaletan, irabazten saiatzeaz gain, jendearen gogoan zerbait utzi behar da. Badaude bertso batzuk onak, Maialen Lujanbiorekin hasieran egindako saiokoak, baina horiek forofoek bakarrik gogoratuko dituzte, publiko kolektiboaren memorian ezer ez utzi izanaren sentsazio gazi-gozo hori dut. Pena hori geratuko zait, ez nuela bertso brillanterik bota.

[Aitor Mendiluze]

 

      Nire ibilbideko gailurretako bat da.

      Emozioak, tentsioa, Belodromoan jende guztia txaloka... testuinguru horretan ondo ateratzen bazaizu egin nahi duzuna, kristoren satisfazioa da. Bertsoak nahi duzun ildotik egiten badituzu, nahi duzun moduan, kristorena da. Kontrakoa ere probatu dugu... sentsazio oso potenteak dira alde guztietara.

[Maialen Lujanbio]

 

      Oso kontzentratuta egon nintzen egun horretan eta tentsioa eta nekea oroitzen ditut. Baina tentsio ona. Goizean goizetik oso zentratuta nengoen eta buruan kristoren presioa neukan, belozidadea denbora guztian, ezer ez eskapatzeko.

[Maialen Lujanbio]

 

      Buruz burukoa ondo atera zen, eta batzuetan ezustean poto bat egiten duzun bezala, nik suertea eduki nuen. Errimak ahazten zitzaizkidan, eta azkeneko momentuan etortzen zitzaidana hobea zen! Horrelako irristada batzuk egin nituen eta sekulako suertea eduki nuen, bertsoa mejoratu egin zidaten.

[Maialen Lujanbio]

 

Andoni Egaña eta Maialen Lujanbio, buruz-buru.

 

      Ikara, irabazteko ikara nuen. Ez nuen irabazi nahi. Ez nengoen preparatuta, ez mentalizatuta. Belodromo osoa gainera eroriko zitzaidan. Ez nuen disfrutatuko. “Txapelduna... Andoni” esan zutenean kristoren lasaitasuna sentitu nuen. Oraindik gaztetxoak ginen, aurreikusita zegoen Andonik irabazi “behar” zuela. Gogoratzen naiz Jexux Mari Irazuk nola esaten zidan “estu hartu behar duzu Andoni, estu hartu!” eta nik esaten nion “ez, ez, hau ez da gure txapelketa, gure txapelketa hurrengoa da”. Niretzako prozesuz hala zen, eta 2001ekoa goizegi topo egitea izan zen.

[Maialen Lujanbio]

 

      2001ean bigarren egin eta gero publikoki beste “errekonozimendutxo” bat neukan, eta bestelako proposamen batzuk iristen hasi zitzaizkidan. Kristoren oihartzuna izan zuen, eta hango sentsazioak berdintzea oso zaila da, ondorengo txapelketei itzal egin die.

[Maialen Lujanbio]

 

 

Azaroaren 4a, Elorrio

 

      Zu, Aritz Zerain, urduritasunez beteta, gidatzeko karneta ateratzeko azterketa egiten ari zara. Kale estu baten gora zoazela, Igor Muniategi aitona tirriki-tarraka zebrabidea gurutzatzen hasi zaizu.

 

        A. Zerain:

Karneta ateratzeak

zailtasuna dauka;

aspaldi hasi nuen

horretan burruka.

Aitonari ari naiz

kotxetik ijuka;

nahiago nuke honen

patxada baneuka!

 

        I. Muniategi:

Patxadaz nago orain

neroni hizketan;

abantaila ederra

dugu hau benetan;

zeroa ziur duzu

azterketa honetan;

preferentzia neuk dut

zebrabideetan.

 

        A. Zerain:

Gainera haundienak

berak esateko!

Gertatu daitezke gaur

zuretzat kalteko.

Hori ez dakidanik

ez duzu usteko.

Baina pasatzeko bai,

ez geldi egoteko.

 

        I. Muniategi:

Zapaldu ta zapaldu,

ekin eta ekin...

buruan zer edo zer

baleuka behinepin!

Zapaltzen banauzu zuk

behar duzu jakin:

buruan joko zaitut

makuluarekin.

 

        A. Zerain:

Makulu eta guzti

paretik ez kentzen!

Oraintxe ari zaigu

burua zuzentzen.

Baina honen kasurik

nik ez det ulertzen;

testetan ez da inoiz

aitonik agertzen!

 

        I. Muniategi:

Neure bidean noa

pozik lasai-lasai,

ta pasatu nahiean

hau hementxe dut zai.

Esplikaziotxo bat

dizut nik eman nahi:

testetan agian ez,

baina kalean bai.

 

        A. Zerain:

Dirudinez hori da

kaletako moda.

Beno, aitona da ta

ez det nahi aztora.

Lagun gisan hartzea

ona izango da;

igo kotxera eta

goazen pasiora.

 

        I. Muniategi:

Azterketa kontua

ahaztu zaio jada;

pasio kontuekin

hona eta hara.

Ideia nahiko ona

dugu beharbada;

karneta duzunean

biok joango gara.

 

      Kartzelako gaia: Pailazoa zara. Urte guztiko lanaren ondoren, oporrak hartzeko garaia heldu zaizu. Zure oporraldia lurralde txiro bateko haurrekin pasatzea erabaki duzu.

 

        Unai Agirre:

Oporrak hartu ditudanean

hasi da nere azaña;

urte osoan zirko batean

lan eginaren ordaina.

Afganistana joan nahi nuke,

hori lurralde bikaina!

Saiatu naiz, alajaina! (bis)

Hemengo umeei parre eragiten

gauza zaila degu baina,

irripar batek balioko du

hango guztienak aina. (bis)

 

Erdi gordean muga pasatu

ta etorri naiz propio;

taliban batek bilatu ezkero

banuke mila sesio!

Sudur gorria, zapata haundiak

ta hainbeste ilusio...

Ume txikiak sozio; (bis)

esaten diet “gure lurretaz

zuek ez zaitezte fio”;

hango jendeak pozari ere

prezioa jartzen dio. (bis)

 

Zuek negarrez ikusi ezkero

banuke nahiko frakaso,

baina ahaleginak ondorio bat

ekarriko dit akaso.

Bizitza oso luzea dezute

ta animo hoiek jaso;

pozik eta gozo-gozo. (bis)

Zuen lurrean ibili beharra

arriskutsua zait oso;

nere buruan pentsatu banu

ordea ez nintzen pailazo. (bis)

 

 

        Aritz Zerain:

Pailazoa nun aitona eta

pailazoa aita zena,

eta nola ez nik ere hartu

pailazoaren izena!

Irriparren bat sortzea da guk

jasoa degun ordena,

eta horretan jarri ohi det nik

indarra eta kemena.

Hemen irrika utzia det ja

nik Euskal Herri gehiena;

orain urruti hartu behar det

nunbait nere atsedena.

 

Afganistango paraje hori

ez litzateke hain txarra,

nagusi baita han gerratea,

nagusi bonben indarra.

Haurrak dabiltza hara ta hona

gurasoekin tirri-tarra,

eta bertatik ikusi nahi det

hain egoera zakarra.

Eta gainera neronek ere

daukat probatu beharra

nola lortzen dan benetan behar dun

umearen irriparra.

 

Herri honetan badet ospea,

hemen badaukat nik sona;

irrati eta telebistetan

hainbat alditan egona.

Baina Afganistan aldean orain

dagona ez da gero broma!

Norbaitek junda egin behar du

horrelako lan sakona;

eta noizbait’e lortuko banu

haurtxo baten zoriona,

betiko hantxe geratuko da

pailazoa ta gizona.

 

 

Azaroaren 17a, Etxarri-Aranatz

 

      Jubilatu zinenetik maiz joaten zara mendira bakarrik, nahiz zure seme-alabek, beste norbaitekin joatea hobe dela esan. Gaur, maldan gora zoazela, ondoezak jota lurrera erori zara. Hiru bertso nahi duzun neurri eta doinuan.

      Doinua: Haizea dator ifarraldetik.

      Maialen Lujanbio:

 

        Maialen Lujanbio:

Hirurogeita hiru urtekin

lanpostutik erretira

egin nuen, ta orain goizero

abiatzen naiz mendira;

maiz pentsatzen det “nere lagunak

animatuko balira!”,

baina alferrak izaki eta

bakarrik joango naiz, tira.

Aldapan gora asnas estua,

ezin ikus urrutira;

inor ez daukat aldamenean,

inor ez nitaz kupira;

erdi etzanda mareatuta

laguntza eskean di-da:

“Etorri bila, etorri bila”

baina beranduegi da.

 

Hanka meharrak eta adina

nere kontra, nere etsai;

nik nahi nuena aldapa hontan

abitu ta gora jarrai.

Erori egin naiz, baina gaitzerdi,

bihotzak taupaka darrai;

eta gizon bat hor inguruan,

salbazioa leike, ai!

Besoak altxa ta oihu egin det

“hemen etzanda nago, bai!”;

ez dakit asko iraungo dudan,

nago izerdi hotzez blai;

“etorri zaite ni laguntzera,

hementxe nago zure zai”

baina gizonak ez nau ikusten

edo ez nau ikusi nahi.

 

Malkar batean, noraezean,

hemen nago parregarri;

une batean elkartu zaizkit

heriotz eta jatorri;

ezin naiz jeki, ezin oihu egin,

ezin dut etxera korri;

“nere arnasa geratuko da...”

hemen estu eta larri.

Seme-alabek neri errita

ein izan didate sarri,

ta orain negar egingo dute

ta arrazoi eman elkarri.

Nik adio bat esaten diet

ta zuek hona etorri;

beti hainbeste maite nituen

arrosa gorriak jarri.

 

 

Abendua 16a, Donostiako Belodromoan, finala

 

      Hasierako agurra:

      Doinua: Iparragirre abila dela.

 

        Jexux Mari Irazu:

Saioa umorez hasi nahi nuke,

lagunei adarra juaz:

Egaña igual etorriko zan

txapelerako asmuaz;

Lizaso eta biak,

bertso torre bikiak,

beren ke ta beren suaz...

bat bere kaxa erori da-ta

bestearen bila guaz.

 

      Kartzelako Gaia: Aturritik Ebrora herri bat badela Belodromoa izan liteke lekuko. Urte asko daramatzazu zuk nahi baino tristura gehiago ikusiz. Zure ondorengoentzat beste zerbait nahi zenuke.

      Doinua: Habanera.

 

        Jexux Mari Irazu:

Aturritikan Ebrora

mendetako ibilera,

joan daneko aspaldian

ez ote doa gainbehera?

Buruak ez du ematen,

bihotzak berriz minbera,

bidea baitijoa hor

bakar batzun arabera;

kolpeka bakarrik goaz,

baina norantza gainera?

Irriparrerik ez dago,

sufrimentua sobera.

Herri bat omen gera bai,

baina ezin egin aurrera,

lau urtean behin bakarrik

elkartzen baldin bagera.

 

Ekintzarikan ez dago,

hitz politak mingainean;

geroari guk zer utzi

hor ari gera lanean.

Ezer geldituko ote

saiatzean ordainean?

Bertsoak elkartzen gaitu,

elkartzen gaitu sailean.

Herri hau Belodromoa

bere zentzu gordinean,

txirrindularitza pista

hor daukagu eskinean,

Euskal Herria horixe

baitegu azken finean;

buelta ta buelta gabiltza,

baina irten ezinean.

 

Gerorako nahi det herri

bat ederra ta anitza,

sinbolo ez du zertan izan

betiko bertsolaritza.

Atertu behar hortako

alde bietako ekaitza,

geldi beharko hortarako

hainbeste eraso bortitza.

Zein ote irtenbidea

ta zeinek ote du giltza?

Denek berea jarri nahi,

denek daukate baldintza.

Kontua hala omen da:

erabakia ta hitza;

hau konponduta zegoen

hori bakarrik balitza!

 

      Zuek nortasun agiri edo identifikazio kartak zarete. Aitor Mendiluze, ENA edo Euskal Nortasun Agiria zara, eta Maialen Lujanbio, Espainiako nortasun agiria. Biok zaudete pertsona beraren karteran.

 

        A. Mendiluze:

Gaur bi agirik topo egin degu,

baina zer demontre da hau?

Bistakoa da: bere buruan

aurretik eginak dirau.

Nahi ez duela heldu zaizkio

hainbat lege, hainbat arau;

zu jarrarazi egin zaituzte

eta ni berak jarri nau.

 

        M. Lujanbio:

Baina bidea nik libre daukat

ta zuk bete-bete trabaz;

ni gazteleraz inprimatua

eta zu berriz euskaraz.

Gure jabea beti dabil zu

beste baterako lagaz,

argazkia ere muituta dezu

izango zuen dardaraz!

 

        A. Mendiluze:

Biak batera zeuzkan ordea

dardara eta zentzuna.

Ni egitea izan da beraz

zurekiko erantzuna.

Nik azaltzen det jabeak duen

berearen maitasuna;

zuk bere izena azaltzen dezu

ta nik bere nortasuna.

 

        M. Lujanbio:

Biak patrika berean gaude,

biak elkarren hurrean;

ni zurekin ez baina zu zaude

nerekiko haserrean.

Zu nortasuna omen zerala

diozu modu errean,

nortasuna ere galtzen du batek

goardia zibilen aurrean!

 

        A. Mendiluze:

Goardia zibilen aurrean nahiz ta

susto bat duen hartua,

ni atera nau nahiz eta izan

zuregatik galdetua.

Jarrera horrek ni indartzen nau

ta zeu zera kaltetua;

indarra dezu baina horrela

kenduko dizut lekua.

 

        M. Lujanbio:

Neri lekua kendu nahiean

al da zure jo ta kea?

Oraindik indar haundia daukat,

beharko dezu tartea.

Nere aurpegiak sortarazten du

patxara eta pakea;

zure aurpegiak irekitzen du

kalabozoko atea.

 

      Andoni Egaña - Maialen Lujanbio

      Euskal Herrian aspalditxotik bizi dugun gatazka honetan seme bana galdu duzue biok. Zuk, Maialen Lujanbio, seme iheslaria galdu zenuen; Andoni Egañak seme ertzaina. Hilerritik etxera bidean hizketan hasi zarete.

      Doinua: Iparragirre abila dela.

 

        M. Lujanbio:

Nere semeak alde egin zuen

herri urrun batetara;

han minbiziak jo zuen eta

ez da itzuliko jada.

Ni behin ama izana,

eta zu ere ama,

ulertu zaitzaket, hara:

modua ez da berdina baina

hutsunea berbera da.

 

        A. Egaña:

Zure semea herriz kanpora

joan, hori zuen xede,

borroka baten ilusioak

egin baizituen bere.

Nere zenak soldata

nominaz aterata

bizibehar, alafede!

Nere semeak ez zuen izan

aukeratzerikan ere.

 

        M. Lujanbio:

Ez batentzat ta ez besteantzat

ez da amaiera polita,

amak ez dauka zertan sufritu

bere semearen kinka.

Zurea zan polizi,

boterean kutizi,

nerea tiroz hasita...

Baina ama baten ideologia

maitasuna bakarrik da.

 

        A. Egaña:

Nere semean oroitzapenik

ez zait ahaztuko sekula,

hain gendun mutil gazte sanoa,

formala eta mardula.

Zatoz nere ondora,

bihotzetik kolkora

zera nahi dizut xuxurla:

gauza batean seguru nago,

berdin maite genitula.

 

        M. Lujanbio:

Atzapar beltzak harrapatu zun

ta hura nigandik kendu;

ez esker on ta ez animo hots,

gaur ezer ez da ukendu.

Zu ere zabiltz berdin,

bizitza dezu samin,

ta nahi nuke nabarmendu:

seme-alaba bat hiltzen duenak

bere ama ere hiltzen du.

 

        A. Egaña:

Ez det pentsatzen geranik ere

zu laiotz ni egutera;

biok daukagu gure bihotza

sufrimenduz egarbera.

Kontuak esateko,

lagunak izateko,

goazen taberna batera;

gure hutsunea berdina bada,

bete dezagun batera.

 

      Buruz burukoa. Kartzelako gaia: Zure lagun min bat hil zen joan den astean Himalayan. Gaur jaso duzu berak handik bidalitako postala. Hiru bertso, nahi duzun neurri eta doinuan.

      Doinua: Habanera.

 

        Maialen Lujanbio:

Kaixo Maialen: zer moduz?

Oroimena daukat zugan,

presente zauzkadalako

nere mendi abenturan.

Zorionean gabiltza

mendiarekin loturan;

badakizu, beti gisa,

nahi ta ezinaren mugan.

Makaluko gailur horrek

gu jartzen gaitu liluran;

etzirako egongo gera

gailurrarekin joskuran.

Har zazu muxu bero bat,

jarri konfiantza gugan.

Zein bero zen muxua ta

nik zeinen hotz hartu dudan!

 

Negar egin nahi dut baina

ez egitea hobe da,

malkoak jausiko dira

bestela postal gainera,

ta korritu ta borratu

hemengo muxu ta zera...

Intzirika hasi nahi baina

nijoa aguantatzera.

Imajinatu dezaket

kanpo-base hartan bera...

Bere ilusio ta amets

guzia juan da gainbehera,

ikurrinarekin juan nahi

zazpi milako batera,

ta orain Makalun dago

heriotzaren bandera.

 

Irratiak eman zuen

elur-jauzien abisu,

baina zuk ametsarekin

horrenbeste konpromisu

bazendun, ta holakotan

egoskor bat dirudizu;

aurrera segiko zendun,

beti egin dezu berdintsu.

Bizitzan ilusioa

herioren paradisu;

gero arte esaten ere

ez didazu utzi, aizu;

ta zuri azken hitz batzuk

esan nahiean naukazu,

karta bat egingo dizut,

akaso jasoko dezu.

 

      Buruz-burukoa. Hitza: Eskua.

      Doinua: Zaldi zuriarena.

      Maialen Lujanbio:

 

        Maialen Lujanbio:

Langileek lakar ta

pianistek fin-fin,

instrumentua joaz

bost hatz hoiekin.

Eskua eman leike

edo kendu berdin.

Sinbolizatu nahi det

nik herriarekin;

hemen hainbeste min

eta biziezin,

hainbat negar gordin,

behingoz buka dedin,

heldu eskutik eta

aurrera egin.

 

 BERTSOA.COM | 2001EKO EUSKAL HERRIKO TXAPELKETA | 2003KO GIPUZKOAKO TXAPELKETA