Urumea bailaran zehar
21
OSIÑAGAKO
ZENTRAL HIDROELEKTRIKOA
KOKAPENA
UDALERRIA: Hernani
KOORDENATUAK (U.T.M.): x 583625, y 4789952, z 15,60
IBAIA: Pardiola edo Errekazar erreka
Izen bera daraman Osiñaga auzoan kokatuta dago multzoa, Otsuaneko erreka eta Urumea ibaiaren arteko bidegurutzean, azken ibai horren meandro zabal batean. Eremura sartzeko, Portuko auzotik Urumea ibaiaren ia paraleloan doan Lastaola eta Ibarluze industrialdera doan tokiko errepidea hartu behar da.
Multzoa, Haranean zehar banatuta dauden antzinako industria-eraikuntzek osatzen dute, eta ia ez dago ebidentzia garrantzitsurik, iraganeko oroimena izan ezik.
DESKRIBAPENA
KONTSERBAZIO EGOERA: Aurri-egoeran dago
BABESA: Babesik gabe
Osiñagako zentral hidroelektrikoa izen bereko baserritik metro gutxira zegoen, Hegoaldera. Jatorrizko ekoizpen-instalazio horren eraikuntza-hondakinak oso kontserbazio-egoera eskasean daude, lurreratzeko zorian eta landaretzak erabat ezkutatuta.
Eskuragarri zeuden datu historikoen arabera, Zentrala bi gorputzeko oinplano laukizuzena zuen eraikin batez osatuta zegoen: bat beheko solairu bakar batez osatuta, non makineria hidroelektrikoa dagoen (5,60x8,60 m); eta bestea, bi solairuz osatutakoa, beheko solairua eta babes- eta defentsa-aparatuak, konexioak eta transformadore trifasiko bat instalatu diren solairu goratu batez. Eraikin horiek harlangaitzezko oinarri batez eta adreilu entokatuzko hormaz eginak zeuden. Makineria, Pelton motako Voith eraikuntza turbinaz eta korronte alterno trifasikoko sorgailuz eratutako talde batez osatuta zegoen, baita marmol zuriz eginiko banaketa koadro bat ere, neurketa aparatuekin. Ez dakigu oraindik makineria horren zati bat gordeko den, lursailera sartzea ezinezkoa baita. Ondoren, 60 m2-ko gorputz berri bat gehitu zitzaion.
Hornidurarako presa edo presak Pardiola baserriaren inguruko zenbait errekaren goiko aldean zeuden, eta ez da horietako ebidentziarik gorde. Munto baserriaren (gaur egun desagertua) inguruan zegoen biltegi erregulatzaile batera bideratzen zen ura, 10x20 metroko neurriekin, eta handik abiatzen zen Zentrala elikatzeko burdinazko hodia, 960 metroko luzerakoa (hori ere desagertua).
DATU HISTORIKOAK
GARAIA: Garaikidea (1925/1941)
BESTE IZENAK: Central Hidroelectrica de Osiñaga; Electra Osiñaga
Osiñagako Zentral Hidroelektrikoa XX. mendearen hasieran eraiki zen, Luis Berrondo Osiñagako errotaren jabearen ekimenez. 1923an, Urnietako eta Hernaniko lurretan (Pardiola, Urdanieta eta Legarralde deitzen die) kokatutako inguruko zenbait errekatan 120 l/s-ko aprobetxamendua ustiatzeko baimena lortu zuen, 90 metroko jauziarekin[62]. Urte batzuk lehenago, 1904an, Pedro Irazu hernaniarrak errekasto horiek aprobetxatzeko baimena lortu zuen eta kanalizazio lanak hasi zituen baina bertan behera geratu ziren[63].
Zentrala, Osiñaga baserritik metro gutxira dagoen lursail batean eraiki zen, non oraindik bere hondakinak kontserbatzen diren, Gumersindo Bireben ingeniariaren proiektuaren arabera. Martxan jarri eta bi urtera, 1927an, instalazioak handitu egin ziren, talde termoelektriko berri bat instalatzeko, udako hornikuntza gabeziak konpontzearren[64].
1930ean Zentrala, Eugenio Unanue andoaindar industrialariarena izatera pasa zen eta Electra Osiñaga bihurtu zen. Horrek ekoizpen-instalazioak handitu zituen, atxikitako eraikuntza berriak eginez eta makineria hobetuz[65].
Ez dakigu zein unetan amaitu zen jarduera hau, baina 1962an jada ez zegoen martxan, azken datua 1941ekoa izanik.
[62] HUA. H 138-12 esp; GAO. JD-IT. 1.838/10.190 sorta.
[63] GAO. JD-IT. 1.524/8.870 sorta.
[64] HUA. D-4-5-65.
[65] HUA. D-4-4-21.
Osiñagako zentral hidroelektrikoaren kokapena
(ITURRIA: Geoeuskadi)
Osiñagako zentral hidroelektrikoaren kokapena
(Osiñaga baserriaren ondoan),
eta gaur egungo aurriak sasiz ezkutatuta
(ITURRIA: EUA)
Osiñagako zentral hidroelektrikoarentzako
ur-depositoa (1923), Munto baserriaren inguruan
(ITURRIA: HUA)
Osiñagako zentral hidroelektrikora (zirkuluan),
Pardiolako ur-depositotik ura eramaten zuen
hoditeriaren gutxi gorabeherako trazaketa