—gaiak—
BERTSO JARRIAK ZERUKO ARGIAN IRAKURGAI
(Basarri:) Ereņozu ballarako Luistar bat dezute ondoren irakurriko dituzuten bertsoen egille. Donosti’n izandako Aizkora Txapelketa gai artuta, ara zer lore sorta eskeintzen dion Polipaso’ri. Maiteak dira bertsolariak Zeruko Argian. Poz pozik ematen dio toki Ereņozu ballarako luistarrari.
I
Milla urte ta bederatzireun
irurogei ta bostian,
ilbeltz illaren amazazpian
jokatu zan Donostian.
Aizkolarien zeingeiagoka,
nai zuna Espaņi guztian.
Ta sei euskaldun bildu ziraden
ango sarien eskian.
II
Bizkaiatik bat, Gipuzkutik bi,
eta beste iru napar.
Seirak batera bota zituzten
neurtu zezatela alkar.
An egun artan gertatu zana
joko geienak or dakar,
onen guziak bilduta ere
batek irabazi bear.
III
Amabiņa egur jarri zizkaten
irurogei ontzakuak.
Abildadiak neurtzeko, noski,
izango dira naikuak.
Danok ao batez esaten degu
ura ikusitakuak
iņork pentsatzen eztun tokian
kantatzen dula kukuak.
IV
Gorritiarra gogor ari zan
lenbiziko egurretik
mutil bizkorra, ta nerbioak
irten zitzaizkan neurritik.
Amaikagarren puska ebaki
zuen bastantez aurretik
Ta azkenean txapela galdu
iru segundorengatik.
V
Azkenengoan asi ziraden
gauzak zijoazen estu,
ordun daukana agertu bear,
geroko uzterik eztu.
Polipaso, zuk egin zenduna
nola ordea sinistu
lendabiziko egurra baņo
minutu bat leno moztu.
VI
Ardi galdua bezela ibili
edade ederrenean,
ogeitamalau urte eginda
asi aizkora lanean.
Aurten berrogei ba-dituzu ta,
oraindik sasoi onean,
danen txapeldun jarri zerade
aitondu zeradenean.
VII
Zartuta gero asi ziņaden
egur aiek ebakitzen,
olakoa izan zindezkeanik
etzitzaigun iruditzen.
Zenbateraņo irixten zeran
zalla dago igerritzen,
kolpe bizia, ta petxu ona;
indarrik etzaizu aitzen.
VIII
Gorputz aundia daukazu baņa
eztezu oso motela,
len asko geunden orrelakorik
sinisten ez genduela.
Gaur ikusita aitortzen degu
onena zu zeradela,
Santo Tomas’ek Jesukristo’kin
egin zuena bezela.
IX
Polipaso, zuk egin dituzu
marka ikaragarriak,
olako seme askorik eztu
mantendu Euskalerriak.
Baņa arbola zarran ondoan
ba-datoz gazte berriak,
ta oien aurka jun aurretikan
ondo garbitu begiak.
X
Aizkolarien txapela dago
Ernaniarran eskuan
argi oneko eguzki printza
sartua da Gipuzkuan.
Jaungoikoaren saria da ta
gorde kutxa urrezkuan,
ta gaur daukazun sasoi orrekin
eduki urte askuan.
[Luistar bat, Zeruko Argia, 1963-2-21, 6. orria ]
ZERUKO ARGIAN BERTSOAK
ARGITARATU ZITUZTEN HERNANIARRAK
(http://argia.eus-en ikusgai)
60KO HAMARKADAN
— Sebastian Salaberria (3 sorta)
— Juan Marko (2)
— Arruarte (8)
— Florian Oiarbide (6)
(Basarri:) Bere bizitza guzian izan du Salaberria’k bertsotarako zaletasuna. Entzutea, besteak jarritakoak irakurtzea, ta berak jartzea gustatzen zaio, beta dunean. Jun dan udazkenean Iturriotz gaņean jokatu zan sega-apustua, estua ta bikaņa izan zan gogotik. Bere entzuera urtetan izan dedin, ona emen Salaberria’k moldatutako bertsoak.
Ongi etorri, Sebastian, Zeruko Argiaren orrialdetara!
1
Milla beatzireun irurogei ta
aurten laugarren urtean,
apustu latza ikusi degu
Iturriotz’ko partean.
Bi segalari janean zeuden
gutxiņez urtebetean.
Oien barrenak etzeuden lasai
alkar probatu artean.
2
Ogeitazazpi egun agorrak
azkenengo igandia
goizean garaiz mendi aldera
abiatu zan jendia.
Modu artako giroak ere
gutxitan izaten dia,
otzaren beldur aundirik etzan;
ezin eskatu obia!
3
Iritxi giņan Iturriotz’a
asmo au artu gendunak.
Eta biotza alaitzen zuen
emengo edertasunak
amabi milla kristautik gora
eta danak euskaldunak.
Maizago egin bear giņuzke
olako alkartasunak.
4
Ezpadegu nai gure izkuntza
eta oiturak galtzea.
Gauzik onena dala uste det
mendiz mendi ibiltzea.
Zer atsegiņa Iturriotz’en
ainbat euskaldun biltzea
danen zaindari goien degula
Ernio’ko gurutzea.
5
Sarrerak artu eskuetan da
sartu giņan belazera
berealaxe aitona zar bi
neregana jolasera
nork irabazi bear ote du?
lendabiziko galdera
erantzun nien: “kezka ortatik
laister aterako gera”.
6
Bi segalari ain umill beren
maixuaren esanean
segak eskutan artu zituzten
ordua eldu zanean,
saio latzari ekin zioten
amaikak jo zutenean
ordubata arte an jardun ziran
gelditu gabe lanean.
7
Zulaika degu Zarautz’koa ta
Aburuza Oiartzuarra
biak dirala segalariak
dago aitortu bearra.
Motorra duen tresnaren gisa
ebaki zuten belarra
txikia ona dagola baņa
aundia ere ez da txarra.
8
Irabaztuna Zulaika degu,
jendeak jo dio txalo.
Marka polita jarri ote dun
artu degu errezelo.
Zortzi milla ta zazpireunekin
berrogei eta lau kilo,
belar mordo au botako bada
eztago egoterik lo.
9
“Eun larogei eta amarri”
txikian alde trabesa.
Ori entzunda askok au zion:
“nai duenak artu beza”.
Irabaztuna nor izango zan
asmatzen etzan erreza
amabi kilo gutxiagokin
gelditu da Aburuza.
10
Bi gizon bata bestean aurka
segan ziranetik asi.
Ezta burruka gogorragorik
Iturriotz’en ikusi.
Orrenbeste lan egiten dunak
galtzerik eztu merezi.
Baņa jokoak ori du txarra:
biak ezin irabazi!
11
Bazkal ordua iritxi zan da
sabelak zeuden zimurrak.
Baņa jendea etzan egon an
jan da edateko beldurrak.
Mendi oietan zabaldu ziran
ogi ta ollasko ezurrak,
egun batzutan etziran gaizki
orgoiko artzai-zakurrak.
12
Iturriotz’en joka izan da
makiņat sega-apustu.
Baņa gutxitan ibili dira
oraingoan bezin estu.
Bietan batek galdu bear du:
ez iņork kopetik beztu.
Alkarri eman bostekoa ta
gorroto txar danak aztu.
[Sebastian Salaberria, Zeruko Argia, 1965-loraillak 30]
* * *
(Basarri:) Oso ondo ari zerate portatzen euskaldun bertsolariok. Zeruko Argiak eztauka asteroko bertso sail onen paltan gelditu beldurrik. Lan asko dauzkagu jasota, ta danak batera ezin argitaratu. Txandaren zai egon bearra dago oraingoz. Ez ordea estutu, denborarekin danak azalduko dira ta. Pozik gera ain langille agertzen zeratelako.
Doinua: Ezkondu eta ezkongai.
1
Guk ba-daukagu laguna
emen ondo zegoana
artzai Amerika joana.
Kontatu nai det andik onera
abixatutzen duana
amets batzun eramana
itxutu diruangana...
eta sortu zaio lana!
2
Euskalerri ontatikan
sei urte dira joanikan
supritzera Amerikan.
Ai, garai artan bere etxean
jan eta edanetikan
etzan ezeren paltikan
baņa asko nai patrikan
joan zan orretxengatikan!
3
Iritxi zan egunetik
nagusi baten ondotik
abiatu zan barkotik.
Gutxienez joan ogei legura
auzorikan urrenetik,
esanaz bere burutik
zartu baņo lenagotik
eztiat ezeren paltik!
4
Mendira igo zanean
asi baņo len lanean
ardien aldamenean;
nagusiakin tratua egin
oso soldata onean
seireun pezta egunean
ordaintzeko nai zunean
iru urte barrenean.
5
Urteak joan dira errez
diru pozaren indarrez
gaņeztu zalako urrez.
Nagusia bai eztia bezin
goxo itzegiten aurrez,
ta orain idea txarrez
zor diona ordaintzen ez,
urtutzen dago negarrez!
6
Dirua dala merio
mendi artaraņo io
orain an dabil serio.
Nagusiari soldata eskatu,
bueltan bereak aundio,
ikaratzeko, propio,
pistolakin desapio,
iltzeko egiten dio.
7
Ainbat urtean lan egin
geroko esperantzarekin
orrek ematen dio min.
Orain gizon bat lagundutzeko
nun daukan nai luke jakin
saiatutzeko arekin
zerbait eskuratu dedin
utsikan nola aldegin?
8
Berak, euskeraz aparte
eztu jakingo itz bat-e
nora emango du parte?
Nagusi arek morroi tontoa
izatea eztu kalte
debalde ainbeste urte
aurrera-re nai dan arte,
antxe edukiko dute.
9
Era ortako nagusik,
enuke esan naiguzik,
baņa ba-dira ikusik.
Berak naiz bizi dirua edo
interesarekin josik,
eta tokatzen dan sosik
supritua irabazik
morroiei eman nai ezik.
10
Pobrearen ibillera
jango badegu lanera
joan bear norabaitera.
Baņa pausoa ematerako
kontuak ondo atera
gure lagunaren era
orrenbeste supritzera
zertako joan apartera?
[Juan Marko, Zeruko Argia, 1966-azillak 20]
* * *
(Basarri:) Irakurleok ondo dakizutenez, itz berdiņeko bi punturi “poto” esaten zaio bertsotan. Itzak berdiņan izanarren, oso esan-gai desberdiņekoak izan daitezke ordea. Orduan eztago “potorik”: merituzko bertsoak dira alakoak. Ernani’ko Arruarte’k burua nekatu du ontan.
Lau ta bost puntuko bertsoak irakurriko dituzute. Itz berdiņak; esan-nai desberdiņak. Irakurri astiro.
NASKETA
1
Apusturako neuzkan
jarriak bi ari,
batek ez du balio
albiņo bat ari.
Ta alperrik gastuan
ez nuke nai ari
pentsu asko ez diot
nik emango ari.
2
Arrobin ari danak
baditu bi alde,
suertea aurka izan
edo izan alde.
Eta gorde lekurik
ezpadako alde
sua datorrenian
urrutira alde.
3
Kanposantua dago
ornitua illez,
nola nere burua
bizarrez ta illez.
Asko baitira junak
abenduko illez,
ni ere makur baņa
oraindikan ill ez.
4
Naparruan erri bat,
izena du Bera,
ta bertako jendea
oso biotz-bera.
Begiratu ezkero
ondo goitik bera,
danetan politena
izango da bera.
5
Lagunak erregia
eztakit or duan,
baņan eztet utziko
oraingo orduan.
Ezpadegu botatzen
biar dan orduan.
Musian zertarako
ibilli orduan?
6
Ni amerikatikan
etxera eltzian,
oi, gutxi gora bera,
bikuak eltzian.
Or ikusiko dituk
urriak eltzian,
batzuek astintzeko
kasketak eltzian.
7
Iru kapoi daduzkat;
emia ta bi ar,
ernegazi nautenak
makiņa bat biar.
Baņan salketa txarrik
eztet egin biar;
ta zuk oietakorik
ezpadezu biar
perira juango dira
gaur edo biar.
8
Bide egiņan ibili
gerade aldian,
ala baita oitura
Ernani aldian:
orain obeto daude
len zeuden aldian
baņan nola etxetik
eztagon aldian,
galdezka asi ziran
bukatu al dian.
[Arruarte, Zeruko Argia, 1968-dagonillak 25]
* * *
MUTIL ZAR BATEN AITORKETA
1
Aitorketa nerea
urtetik urtera,
ta bizi motxekoa
egiz esatera.
Lengo obenak berak
gaņean ostera,
damutasun sendoa
ote zan atera?
2
Lengo penitentzia
egin nuan dana,
zerbait alderatzeko
Jaungoikoangana.
Ta saiatzeko parten
zuzentzen al dana
au da argaldadea
nik dadukadana!
3
Egite onak aztu,
okerrean oitu,
gorputza baldanduta
anima ere loitu.
Bear ez dan moduan
diru danak aitu,
griņa txarren indarrak
menderatzen gaitu.
4
Nere mingaņa dago
purgaren premian,
otoitz garbirik ez du
egin aspaldian.
Birau gaiztoak jarri
Jaungoiko aundian,
ez itzegingo banu
euskera garbian.
5
Nere elizarako
gogorikan eza,
zertaraņo dan ez da
neurritzen erreza.
Egite txarretako
ainbesteko presa,
ta gerorako utzi
igandeko meza.
6
Ez naiz oroitzen zerzor
diodan amari,
ain gutxi laguntzerik
premian danari.
ta eskerrak emanaz
osasun onari,
otoitz bat egin gabe
sekula Jaunari.
7
Bosgarren agindua
iņor ill ez baņa,
gorrotoa bai, noski,
maitasuna aņa.
Eta bekaitza ere
zabaldua zaņa,
indar kaltegarriak
artu dutegaņa.
8
Gorputza asetzeko
aragiak nastu,
eta anima berriz
deabruan esku.
Pekatura joateko
Jaungoikoaz aztu,
orrela dabillenak
azken onik eztu.
9
Zerbait galtzen bazaio
bere jabeari,
jirako diotenik
ez geiegi ari.
Olakoan begiak
jartzen zaizkit argi,
ezer ez dan lekuan
atzaparrak garbi.
10
Astean erdirako
patrikarak utsik,
biotzetik triste ta
doi doi ortxe zutik.
Billatu eziņikan
prestamo laguntzik,
merezi nuan parra
ez dit egin gutxik.
11
Aurrezki kutxak daude
emengo ta ango,
sos batzuek sartzera
ote naizen joango.
Baņa egon ditezke
sinistuta ondo,
oiek nere kontura
ez dutela jango.
12
Edanean sarritan
gaņez egin neurriz,
tamaņan ibiltzeko
nere gogo urriz.
Gero nere burua
esnatzean berriz,
zenbat aldiz obea
azarena balitz!
13
Nun ote zabiltz nere
izar gidaria?
betik laņopean
al zaude jarria?
Eman zaidazu, arren!
bear dan argia,
ikusteko galdua
nabillen bidia.
[Arruarte, Zeruko Argia, 1968 urriak 6]
* * *
(Basarri:) Ernaniko Ereņozu ballaran bizi dan Florian Oiarbide datorkigu bertso sortatxoarekin. Ogeitairu urte betetzera dijoan gaztea dala esaten digu. Ikusten eta somatzen ditun gauzak agertzen dizkigu itz neurtuz.
1
Bertso berri batzuek
nua ni jartzera
orra, asiera!
egiak azalduaz
gutxi gorabera.
Ogeita iru urte
nua egitera,
orrengatikan nator
gauz au esatera,
gaurko gaztediaren
berri ematera.
2
Gu gazte geradenok
geienean alai
al degunean jai,
beti jarrita gaude
igandearen zai.
Ederki jolastuaz
ibiltzeko nunai
zine ta billeratan
tabernan ere bai...
gabeko amabiak
alde arte, lasai.
3
Alaitasuna dago
gure inguruan
bear dan moduan,
aurrekoak olaxe
ziraden munduan.
Baņa pentsatu onek
zer esan nai duan
etsaiak zirikatzen
dabiltza onduan,
txorakeri geiei
daukagu buruan.
4
Oraingo neskatx askok
kalera juanda
billaturik denda,
galdetzen dute gauza
berririk bai al da?
An esaten diote:
au da orain moda,
laister artutzen dute
dirua emanda
danak jantzi nai dute
“ye-ye” “mini-falda”.
5
Larri zegon jendea
moda jarri arte
artutzeko parte,
oraingo neskatillak
gona motzak maite.
Dutena azaltzeko
lotsarik ez bate,
orrela ibiltzea
berentzako kalte,
seigarren aginduan
utsegiten dute.
6
Alde guzitan dauka
moda orrek sona
baņa ezta ona,
neskatilla gazteak
jantzitzen dutena
ikusitzen badegu
orrelako gona,
pentsamentu gaiztoa
dator guregana,
pekatuan jartzen da
jator dagoana.
7
Ara oraingo beste
gauza bat berria
ain lotsagarria!
mutillak ille luze
ikaragarria.
Neri iruditzen zait
eztala garbia,
askori indartuko
zaiote zorria,
ori ere daukagu
gaur modan jarria.
8
Askok egiņagatik
moda orri parra
ba-dauka indarra,
eztet esango danik
denentzako txarra.
Baņa bai al zegoan
gauz orren bearra?
zuk iritzia eman
euskaldun jatorra,
ez al degu obea
lengo lege zarra?
9
Neskatx eta mutillak,
gazte geradenak
eta guk geienak,
biar edo etziko
andre ta gizonak.
Guretzat mesedea
itzatea onak,
adiskide, ezagun,
ta gure lagunak,
alkar lagunduz bizi
bear degu danak.
10
Amar agindu onak
Jaunaren legean
gorde bearrean.
Berak jarri zituan
guretzat onean.
Danok ibilitzeko
oien esanean
saiatu gaitezen ba
bide zuzenean.
Agur gazte danori
nere izenean.
[Florian Oiarbide, Zeruko Argia]
70EKO HAMARKADAN
— Juanjo Uria (sorta 1)
80KO HAMARKADAN
— Julian Ezeiza “Aterpe” (sorta 1)
— Joxe Mari Arrieta (3)
— Beltza, espetxetik (2)
ZORION EGARRIA
1
Bertso batzuek jartzera,
besteren beta artzera,
neretik egan nijoa zure
sukalde ertzera.
Biotzetikan ortzera
barruko kezkak lertzera...
Bakardadean sortzen diranak
zuri agertzera.
2
Zelaietikan egira
gure pausoei begira,
jarri ezkero au galdetzen naiz:
beroiek zer dira?
Ondasunaren dirdira
bakoitzak bere zagira
sartu nai baņo denok osorik
iņork ez erdira.
3
jartzen bagera gaņetik,
zeņen era apaņetik!
itzgozo eta lore ederrak
sobre mingaņetik.
Baņa zer da ezinetik?
arek dakarren miņetik?...
Zulatzen bada odola dator
bizi dan zaņetik.
4
Gutxitik azkar askora
pasa nai ori kaskora...
Alde aundirik bai al da ortan
zintzotik gaiztora?
Begira bera ta gora,
galdetu nor dan gustora:
Aitzurrak sarde izan nai luke
ta segak aizkora.
5
jaiotzen negar arrantza,
gero kezka ta zalantza.
Zer da ordea gizarte onek
jarri digun dantza?
Lore arteko arantza...
Nortasun ustelan gantza...
Berak nai gabe ernaldutako
emearen antza.
6
Nork du nai ainbeste zori?
Arre erantzun isori,
lenez gaņera indartu zaigu
naikoa gaitz ori.
Denok, beltz, zuri ta ori
orra aazturan erori:
leoiak leoi bear duela
ta txoriak txori.
7
Soro batetik bestera
larre obeen eskera
gabiltzan ardi artaldekoak
baizikan ez gera.
Biar guztiok ostera
atzo moztuak moztera,
albokoaren samiņarekin
geronak poztera.
8
Bei bide errezean
artzaiaren babesean,
lasto apur bat eman dezaigun
larrerik ezean.
Arkumeak jolasean,
ardi zarrak solasean,
aotik jaten ez dan bazkatik
ezin txit asean.
9
Artaldetikan igesi
joateko ezgiņan ezi,
ez bai da errez austea zerbait
langa eta esi.
Ametsa edo eresi
zer dan nik ezin berezi,
baņa gizonak ari izaterik
ez luke merezi.
10
Zorionaren atean
norbait egunen batean
sartuko balitz, aurki dedilla
betiko pakean.
Luzaroko illunpean
bizi osoko epean
erori gabe topatzen bada
illargi betean.
[Joxe Mari Arrieta, Argia 1985-5-26]
* * *
LEIHOTIK BEGIRA GILTZAPEAN
Doinua: Bart arratsean etorri nintzen... (Txirrita)
1
Orain pentsatzen jarri naiz eta
nik hitzegin nahi dutela
tapaturik ohean gorriak
ikusten ari naizela
leihotikan kanpora begira
nahiko bero dut odola
kaiolan sarturikan txoriak
egoten diren bezala.
2
Txoriek ere atea noizko
dioten ba irikiko
beharra gaur ere horretan lo
hartzea nik nerekiko.
Gauean ametsetan goizean
berri ona izateko
eskerrak amets hauekin poza
izaten den bizitzeko.
3
Egunekoa amaitu eta
orain nago txapaturik
leihotik begiratutzen nago
ez dago argi pizturik
ohean etzan buelta ta bira
ez dut batere logurik
umoreari esker ari naiz
bertsotan bakar bakarrik.
4
Gaur ere ni sartu naizenean
hemengo mantape hontan
eguneroko izarak ditut
bakarrik nago hizketan
begientzako bista alaia
zeruko izar hoietan
lagunak lo daude gehientsuak
bakoitza beraren kotan.
5
Askok nahi digute betirako
preso ta gainez lotuta
gogoan izan dezaten hauek
ez gaudela gu galduta
momento askotako txarrenak
pasatzen gaude ohituta
jende askok uste duen baino
hobeto gaude zailduta.
6
Entretenigarri haundirikan
ere ez dugu txabolan
gauza urriak izaten dira
gu gabiltzan lekuetan
komon eta arraska txiki bat
ohea ta mahaia burnitan
jantziak txukun izatearren
balda eskas batzuetan.
7
Erratza bat ere badaukat nik
txabola ez dut hain garbi
mahairen gainean liburuak
hiztegi bat, lapitza bi
beste muņeko bat zintzilikan
bere bibote ta guzti
horrela edukiko nituzke
kartzelero hauek beti.
8
Aitortu nahi dut ere amets bat
gertatzen dena sarritan
teorikan izadia maite
dut bihotz bihotzetikan
ikusi gabe urteak hemen
belar eta zuhaitzikan
ala ere poztutzen naiz eta
ikusirik telebistan.
9
Euskal Herriak ez gaituela
nahi gu hemen betirako
espainolak ez badute argi
errez dute ikasteko
beren iritziz ekarri gaitu
hemen gogor zigortzeko
euskaldunak Euskadirengatik
ez dugula guk etsiko.
10
Amaitu behar dut gaurkoz ere
nere saiotxo ttipia
gorantziak bidaliz gogotik
hor zauden lagun maitia
zuk utzitako txabola daukat
berriro hemen betia
zorion aspaldiko lagunak
Piti Sarrionaindia.
[Beltza, Argia 1985-X-14]
2000KO HAMARKADAN
— Jexux Mari Irazu (15 sorta)
— Maialen Lujanbio (10)
— Unai Agirre (4)
— Aitor Mendiluze (1)
Argian “Bertso berriak...” atala izan zen 2006tik 2012ko uztailera. Astero, sei bertsoko sortak argitaratu ziren bertan.
Hernaniko bertso eskolan sortu zen ideia. Merezi duela bertsoak iritzi sailean leku bat. Jendeari eman behar zaiola bertso jarriak garatzeko toki bat, bere funtzioa duena: argitaratu eta onak badira jendeak komentatu eta ikasi egiten dituela.
[Estitxu Eizagirre]
DOPINARI JARRIAK
Doinua: Juana Bixenta Olabe.
I
Bizitzak zenbat gurpila ditu?
Bi beharrean hiru balitu!
Zenbat ziaboga, zenbat palada
itsas olatu, uhin balada
muskulu masa
odola, hormona edo arnasa...
baina ez da deus berririk pasa.
II
Zergara geurez, zer da laguntza?
Nondik aurrera ezin da bultza?
Estutu eta behartzen baitu
zerk eraginda nork jartzen gaitu
lehia hutsean
dopina bera ere funtsean
buruan dago ez gorputzean.
III
Zer eskandalu, zer harridura,
hutsa urruti balego hura.
Etxean nola ote gabiltza?
Guztia al da pasta ta pizza?
Giharrak sutan
afizionatu eta heldutan
eta edozein asteburutan.
IV
Muga-helmuga arteko herrak
ta interesen arteko gerrak.
Orain gurpilak haizez hustuta
baloia berriz puztu-puztuta
borobil, bitxi
nahiz Europan ez aterik itxi
Alemaniara ez da iritsi.
V
Antidopina, famatu bila
langilea izorra dadila!
Alemanian putetxe berria
Mundialen aitzaki jarria
larrua uzten
analisitan ez al da ikusten
zer hartu beharko ote zituzten?
VI
Ta politikan ba al da dopinik?
Garbitik zenbat duen jakinik...
Berdin du legez zein legez kanpo
gehienak ere hartzeko pronto.
Ta bertsogintzak?
Ba al du dopinik ahozko hitzak?
Analisitan ez dator behintzat.
[Jexux Mari Irazu, Argia, 2.049. alea 2006-07-16]
* * *
ZUBIETAKO ERRAUSTEGI PROIEKTUARI JARRIAK
Doinua: Iparragirre abila dela.
I
Urnietan zen hasieran ta,
Arizetara hurrena
Landarbasora eraman gero
Zubietara azkena (?)
Gipuzkoa Hiria?
Ez, gaitz sirimiria
hondakinetan barrena
zer komon klase jarri bakarrik
ote da gure problema?
II
Ez noski baina, hori ere bai
ta sudur puntan duguna
lehendik ere Gipuzkoan dena
ez baita larros lurruna
San Markos edo Lapatx
ingurua zabor hats
inzineradora suma
ta proiektua bera da orain
kiratsa botatzen duna.
III
Hiri zaborren tratamentua
bada arazo itzela
alternatibak aurkeztu baina,
onartu ez badaudela
erre egin behar erre
ezin beste ez erre
ezin dela, ezin dela
aberasteko beste modurik
ez baleukate bezela.
IV
Organikoa ongarri egin
ta konpostajea labe
begiratu nahi duenarentzat
adibideak badaude
ta Gipuzkoan bertan
politikaren bueltan
ikusi berriak gaude
nola erre ta desegin leiken
erraustegirikan gabe.
V
Zaborrei beste tratamentua
emateko ahalegina
aldika gogor, hurrena damu
ardurei uko egina.
Erakundeei kaņa
kulpak besteri bana
geuk sortzen dugu zikina
ta politikan ere batzutan
ez da oso desberdina.
VI
Hiri hondakinak ez erretzea
ez da aterako merke
legeak asko lezakeenik
sinestea bera neke.
Hauteskundeetan zer
aldatuko al du ezer
kalea ere trabaz bete...
Baina denetan indarra eginda
buelta etorri liteke.
[Jexux Mari Irazu, Argia, 2.080. alea 2007-03-18]
* * *
KALE BIZHITSARI JARRIAK
Doinua: “Errota zahar maitea”.
I
Hauxe egun motela...
denbora ez-gauza.
Tabernako barraren
kanpoaldean dautza
erratzak daramala
harlauzaz harlauza
astelehen akitu
zahar baten zerrautsa.
II
Ez du aste hasieran
jotzen eguzkiak,
astelehen ta astearte
astelehenduz biak.
Herri ilun, kale isil,
espaloi bustiak,
sotoek irentsiak
bizidun guztiak.
III
Sortu asteazkena,
ta noizko adio...!
Bar-man bakartuari
luze dohakio.
Pintxoari mahonesa
tanta bat dario...
goizez jausten hasi ta...
eutsi egin dio.
IV
Ostegun mortuetan
hego-bako hontza,
eskuak patriketan,
zeharrean poltsa,
gau hutsari eztula
egiteko lotsa.
Etxe zuloetatik
“teleberri” hotsa.
V
Egun anfibio bat
bi jaien gerizan,
promesa eternoa,
biharko peskizan.
Jausi da ostiral bat
asteroko gisan,
zerbait zirudiena
ta ez zena izan.
VI
Azkenik larunbata!!
ta antsia jasa!
Whisky, insalus, rona,
kubata, gin-kasa,
WC ta WC
pasa, pasa, pasa!
Izerdia, musika,
tabako arnasa,
litroak, isuriak,
humanoide masa,
jendetza, uholdea,
kaosa, anabasa.
farra, farranda, besta,
manboa, desfasa,
aluzinantea txo!
topea, demasa!
Kristoren martxa dabil!
Tumatxa gaupasa!
Hauxe egun motela...
denbora ez-gauza.
...
[Maialen Lujanbio, Argia, 2.129. Alea 2009-03-23]
* * *
URUMEARI JARRIAK
Doinua: Zaldi zuriarena.
I
Ezkurran sortu eta
bidea badaki:
Goizuetan barrena
sartzen da aurki.
Donostiraino doa,
luzea izaki.
Ibai edo errio
zuek erabaki.
Harrien tapaki
ta zentralen jaki.
Moztu ta ebaki
mila adabaki.
Aurten makina bat ur
badaramaki.
II
Urumea dijoa
neurritik irtenda
azken astetakoak
nola zerrenda?
Inguruko ur denak
irentsi ta benga!
Aldeginda hor dabil
handi egin zen da.
Bidea ta xenda
garaje ta denda
maite ditun prenda;
guk nola defenda!
Atea ireki gabe
bera sartzen da.
III
Karabelgo zubitik
jarri naiz begira
—ez dakizuenontzat
hau Hernani da—.
Errioa hor dator
karga eta tira
futbol zelaian sartu
rugbykoan jira.
Beste alderdira
antzeko dizdira
txikitik handira
aldatu da di-da
baratzeak arrozal
bihurtu dira.
IV
Urumea ibaiak
baditu bi parte
diferenteak nola
hau eta Marte.
Zikuņagaz goikoa
jotzen det aparte
baina behera ditu
hamaika aldarte.
Gure estandarte
Donosti bitarte
ia etxe tarte
batean dakarte...
Zuzen joaten da baina
aspertu arte.
V
Arkitekto, sailburu
tekniko, apaizik
arrastoan sartzeko
ez da kapazik.
Urak ez du ezagutzen
regla ta konpasik,
bide berririk edo
milagro errazik.
Ez dauka jolasik
ez dauka arnasik
ez du egin kasik
ez dakien gauzik
lehen kendutakoa
eskatu baizik.
[Unai Agirre, Argia 2.174. alea, 2009-03-01]