Saltar al contenido

Título y logo de la página

Ondarea guztiona delako
 
Mostrar/ocultar menú principal de navegación
Bertsoaren haria Hernanin
Estitxu Eizagirre Kerejeta, 2014

 

bertsolariak

JOXE LUIS URDANGARIN GOÑI

 

1972an jaioa Hernanin

 

 

      Enpresa zientzietan lizentziaduna. Tolosaldea Garatzen agentziako gerentea.

      Ni bertso munduan inertziaz sartu nintzen. Urumea ikastolan nenbilen, eta 10 bat urte nituela, 5. mailan, ikasgai baten barruan bertsolaritza eman ziguten Don Manuel apaizak eta Joxemari Gabiriak. Han hasi nintzen bat-bateko bertsoarekin lehen kontaktua izaten.

 

 

AITONA SANTIOMENDIKOA

 

      Etxean beti egon da presente bertsoa. Batez ere amaren aldeko aitona, Santiomendikoa, oso bertsozalea zen. Bere garaian Bertsolariya aldizkaria beti erosten zuen, buruz ikasten zituen bertsoak eta edozein bazkalondo edo afalondotan kantari aritzen zen... Udarak baserrian pasatzen genituen, eta aste bukaera askotan ere joaten ginen, eta aitonak jakin zuenean halako zaletasun bat bazekarrela biloba batek, txoko batean maitasun handiz gordetzen zituen bertsoak ateratzen hasi zen: karpeta handi batetik ateratzen zituen eta kantatzen aritzen zitzaigun, Jenovebarenak eta Esnesaltzailearenak...

      Juntatzen ginen guztietan nire izebek ilusio horixe izaten zuten, aitonaren aurrean biloba batek bertsoa botatzea. Eta aitonak beti esaten zuen: “oso ondo, baina beste bixitasun batekin kantatu behar duk orain” (bertso eskoletako ikasle guztioi hasieran falta zitzaigun naturaltasunaz ari zen). Azkenean onartu zidan ondo ari nintzela, eta orduan lasaitu nintzen.

 

 

IKASTOLATIK ASTEARTEKO TALDERA

 

      Bertsoekiko genuen jarrera eta hizkuntza gaitasuna ikusita, ikasle batzuek astean behingo beste talde batera bideratu gintuzten. Asteazkenetan geratzen ginen, bazkalorduan, Mikel Mendizabal bertsolariarekin.

      Asteazkenetako talde horretan gogoa azaltzen genuenak beste talde txiki batera bideratu gintuzten. Hor lau lagun elkartu ginen: Iñaki Zelaia, Aitor Lasarte, Juanjo Usarraga eta ni neu. Pablo Joxe Aristorena izan genuen irakasle, lehen urtean. Aristorenak ikasketengatik kanpora joan behar izan zuenean, Jon Eizmendirekin hasi ginen. Jonekin beste urtebete egin genuen. Hortik aurrera gu bakarrik bildu ginen, bi edo hiru urtean. Ostiral arratsaldero Oarson biltzen ginen elkarri failoak ateratzen eta gaiak jartzen.

      Fase horretan geundenean, gonbidapena jaso genuen asteartetako helduen bileratik, bertara inguratzeko. Nik uste Pablo Joxe Aristorena eta Jon Eizmendiren bidez etorri zitzaigula gonbidapena.

 

 

ESKOLARTEKO TXAPELKETAK

 

Gipuzkoako Eskolarteko Txapelketa

1987

Finalista (handitan)

 

      Eskolarteko Txapelketak bat-batekoan aurrenekoz 1984-85ean hartu nuen parte, 14 urterekin. Idatzizkoan lehenagotik parte hartzen genuen.

      1987an handien mailan (14-18 urte artekoetan) Baldan kantatu nuen, finalean. Garai hartan gainera Euskal Herri mailakoa zen, gogoan dut tartean zirela Jon Maia, Juan Mari Lopez, Joxe Munduate, Zigor Enbeita, Joxe Joakin Aizpurua, Aritz Lopategi... eta gero hasi ziren Eskolarteko Txapelketak herrialdeka antolatzen.

 

 

SARIKETAK

 

Lizardi saria

1987

Finalista

Lizardi saria

1988

Finalista

Lizardi saria

1989

Finalista

Lizardi saria

1991

Finalista

Lizardi saria

1992

Parte hartzaile

Lizardi saria

1993

Parte hartzaile

Xenpelar saria

1987

Parte hartzaile

Xenpelar saria

1992

Txapeldun ordea

Orixe saria

1999

Parte hartzaile

 

 

LEHENENGO SAIOA

 

      1984-85ean izango zen, 12-13 urte nituela. Alegiko elizan izan zen, jubilatuen festa batean. Juanjo Usarraga eta biok ginen, eta aurrenekoz tokatu zitzaigun aldaretik kantatzea. Saio motzak egiten genituen.

 

 

PLAZAN

 

      Bost-sei urtez herrian ibili ginen. Errondak zirela, auzotako festak zirela... Gure habitat naturala Hernani zen.

      1991ko txapelketan kantatu izanak eta nire aurreikuspenak gainditu izanak, pizgarri bezala balio izan zidan, adin kritiko batean aurrera jarraitzeko. 19 urterekin, Eskolarteko Txapelketa bukatuta, herrian kristoren giroa dago, baina zer gehiago? Ikusi genuen gure neurrian, baina bagenuela leku bat eta bazeukala zentzua jendaurrean kantatzen saiatzeak. Gipuzkoako Txapelketa hartan neu izango nintzen bost gazteenetako bat. Eta parte hartu nuen azken txapelketan hirugarren zaharrena nintzen. Asike urte batzuk pasa ditugu!

      Txapelketen inertzia horretan Hernanitik kanpo saio batzuk egiten genituen: Errenterian, Donostian, Astigarragan, Ereñozun, Andoainen, Zumaian, Zaldibin, Alegian, Urnietan, Lazkaon, Oiartzunen...

      Nik ez dut sekula plaza asko egiteko aukerarik eduki, baina ez dut horren hutsunerik sentitzen.

 

 

 

TXAPELKETAK

 

Gipuzkoako Txapelketa

1995

Finalaurrekoak

Gipuzkoako Txapelketa

2003

Azken laurdenak

Gipuzkoako Txapelketa

2007

Azken laurdenak

Gipuzkoako Herri Arteko
Txapelketa

1999

Parte hartzaile
(Hernani-Iraulio taldean)

Gipuzkoako Txapelketa

1991

Azken-laurdenak

Txapelketa Nagusia

1993

Azken-laurdenak

Txapelketa Nagusia

1997

Azken-laurdenak

 

      1991ko Gipuzkoako Txapelketan, Usurbilen kantatzea tokatu zitzaigun eta nahiko konpromisua izan zen. Jende helduxeagoarekin eta plazan aritzen zen jendearekin aritu behar horretan, etxean ere jada susmoa hartzen hasi ziren bertsotan zerbait aritzen ote nintzen. Oroitzapen oso ona daukat, kuadrillako lagunentzat nahiko arrotza zen mundu hau eta denak sartu egin ziren... saio hartan lehenengo Zeberiok egin zuen eta bigarren nik, eta hurrengo faserako sailkatu nintzen. Niretzat hori izan zen pizgarria, irratitik eta saioetatik ezagutzen genuen Zeberio baten ondoan jarri eta lotsagabe lotsagabe ahal zena egin genuela. Hurrengo saioa Azkoitin izan zen, final laurdena, han aritu ziren kantari Xabier Euzkitze, Sasiain, Jon Maia... hor erori nintzen, baina saioa bera oso fuertea izan zen eta puntuazioei esker lortu nuen Euskal Herriko Txapelketara lehen aldiz sailkatzea. Oroitzapen oso ona dut, frontoia beteta eta bertsotan gustura egin izanarena.

      Hortik aurrera kolpeka funtzionatu izan dut. Handik bi urtera Euskal Herrikoan Laudion kantatu nuen, eta hartarako ere prestatu egin behar. Handik bi urtera berriro Gipuzkoakoa zen, eta berriz lortu nuen sailkatzea Euskal Herrikora... bi urteroko olatutik olatura ibiltzea lortu nuen. Gure maila apalean, baina olatua galdu gabe. Hori inportantea izan zen eusteko, beti genuelako hobetzeko eta saiatzeko aitzaki bat. Uste dut lan txukuna egiten genuela, genituen aspiraziotarako. Nik behintzat oroitzapen polita daukat.

      Lehenengo Euskal Herrikoan bai sentitu nuela “non sartu naiz?”. Guk txapelketa haiek Eskolartekoak bezala prestatzen genituen. Baina ikusten zen bazegoela jendea urtean zehar kantari ari zena, eta ofizio handiagoa agertzen zuena. Hala ere, Euskal Herrikoan kantatzen gure labealdiko lehena izanik, uste dut balio izan zigula ikusteko bagenuela hor ere zeresana eta ez zegoela besteekiko halako alderik. Denborak erakutsi du hori.

      Urtean zehar saiorik apenas eginda, Euskal Herriko Txapelketetan aurreneko 22-25etan sailkatzea eta Gipuzkoakotan aurreneko 18tan sailkatzea, niretzat halako satisfakzioa da. Neurri eta maila politean aritu naizelakoan nago, hortik gora edo behera kontraesanetan erortzeko arriskua baitago: txapelketan puntan ibili eta urtean zehar ia isilik, edo alderantziz.

 

 

BARRUKO HARRA

 

      Barruko har hori betiko da. Kontua da bakoitzaren bizitza plana aldatuz joaten dela eta jakin behar dugula gure afizioak eta gure behar horiek egokitzen.

 

 

BERTSO JARRIAK

 

      Txikitatik heldu nion jartzeari. Ohitura hartu nuen bertsopaper lehiaketen aitzakian bertsoak egiteko. Bertsoak idazten, kantatzen adina edo gehiago gozatu dut. Bat-batean denbora faltagatik esan edo borobildu gabe gelditzen diren ideiek bidea libre daukate idatzizkoan. Ez dago aitzakiarik bertsoak maila teknikoan eta literarioan kalitate handiagora eramateko.

      Bertso dexente idatzi ditut, eta nahiko maniatikoa naiz sortzeko orduan. Nire bertso sail bakoitza gau bakarrean idatzia da, gelako atea eta leihoa itxita. Erritmorik hartzen ez badut, utzi eta biharamunean berriro saiatuz.

      Sari batzuk jasotzea ere tokatu zait. Enkarguz ere askotan jarri dut, lagunen baten ezkontza, urteurrena edo eskela medio, edo baita neskaren bati eskainia.

 

 

BERTSO PAPER LEHIAKETAK

 

Andoaingo bertso paper lehiaketa

1991

2. saria

Arrano beltza

1986

1. saria

Arrano beltza

1987

1. saria

Balendin Enbeita

1989

2. saria

Joxe Legarreta

1993

3.s aria

Leioako saria

1992

1. saria

Lekuona

1989

3. saria

Lekuona

1990

2. saria

Zapirain anaiak

1991

1. saria

Zapirain anaiak

2001

Akzesita

Zapirain anaiak

1990

1. saria

Zumarraga eta Urretxu

1995

1. saria

Zumarraga eta Urretxu

1997

1. saria

Basarri saria

2004

1. saria

Okelar saria

2003

1. saria

 

 

 

GAU BATEN KRONIKA

 

        11.00

Mugikorra, Chesterrak,

belarriko pintza,

bi koloni printza,

hogeita hamar euro,

kondoia ta giltza

riñonera barruan

sartzean, bizitza

iruditu zait dela

benetako ditxa;

mundua jango nuke

presaka ez banintza.

 

        12.00

Lagunak hamaiketan

esan zidan baina

falta alajaina!

Ez naiz zain egoteko

irten hain apaina.

Etortzerako pronto

aitzakia bikaina:

“amonak lehertzear du

kopeteko zaina”.

Hil zitzaionetikan

ezin nau engaina.

 

        01.00

Etorri garenean

halako bi lora

taberna zulora,

zer nahi dugun eskatu,

barratik: “ondo da”.

“Zuena zer zen?” ordu

erdi ta gerora.

Nik: “gaztea naiz, hartu

behar den denbora...”;

saltako nintzaioke

gai banintz lepora.

 

        02.00

Bihotzaren bulkadaz

dantzan jo ta fuego;

beno, dantzan edo...

erritmora moldatzen

asmatu ezkero.

Kolko aldea ipar

ipurdia hego,

jauzia aitagure

ostikoa kredo;

hemen hotza duenak

infernuan bero.

 

        03.00

Chesterra piztutzeko

aitzakiarekin,

neska bati ekin:

“bikote ona egingo

zenuke nirekin,

zu zaitu nire bihotz

gaixoak errekin,

proba zazu egizko

gizonen batekin...”

“barka zure mutila

hau zenik ez nekin”.

 

        04.00

Maskuria heldu zait

ia eztarrira,

komunak non dira!

Tristura etorri zait

anima erdira,

mutilenean dago

e(g)undoko aintzira,

neskenerako zain

ehun daude guztira;

zerbeza bat edanaz

pasako zait, tira.

 

        05.00

Lagun usteko ezagun

bat inguratu da

mandeuli modura;

ihesi joatea

datorkit burura,

baina aitzakirikan

ez daukat ta hura

bakarrizketan hasi

zait bere kontura.

Somatuko ote du

nire negargura?

 

        06.00

Ni naiz edariaren

muga non den soma

dezakeen pertsona,

baina gaur gauekoa

ez da gero broma;

azkeneko zerbeza

ez zegoen ona,

irakiten jarri dit

buruko bonbona...

nor da botila honen

barruan dagona!

 

        07.00

Zerbait gosaldu eta

zinbili-zanbala.

Erne! Banoala,

etxea aurkitu ta

sartu nola hala.

Kondoia kajoiera

gauero bezala,

ni ohera bi oinek

txanda eman a(ha)la.

Argia nahi duenak

itzali dezala.

 

        08.00

Mila zazpirehun eta

hirurogei ta lau

lo(r)ik e(g)in gabeko gau

alferrik galdu ditut,

gaurkoz azkena hau.

Astean bost egunez

egin arren barau,

seigarrenaren grinak

lehengoan dirau...

presaka ez banabil,

munduak jango nau.

 

 

2007ko Gipuzkoako Txapelketa. (Irailaren 23a, Hernani)

 

      Kartzelako gaia: Tren geltokian zaude trena noiz iritsiko zain.

 

Alaba ez det inoiz tratatu

oso aldarte onean:

beti erritan hartzen nuen ta

aldegin zun azkenean;

bainan hala’re bizitza bueltak

ematen hasten denean

beste aukera bat eskeini nahi dit

kupidaren izenean;

horregatikan azken aukera

etorriko zait trenean.

 

Berrogei urte pasatu ditu

aparte dabil luzaro;

nik eskutitzan aipatu nion

hiltzera noa, akabo!

Baina hala’re poza piztu zait

gero eta argiago;

azken finean denbora joan da

dena bere lekun dago

aitak zu behar zaituelako

zuk aita baino gehiago.

 

Trena iritsi da eta trenetik

jeitsi da nere alaba;

hainbeste aldiz pentsatutako

hitza ahaztu zait hara!

Bainan hala’re oso ederra

zaude bertatik bertara;

zu berriro ez ikusteak nei

sortzen zidanez ikara

alaba arren barka nazazu

beranduegi ez bada.