Saltar al contenido

Título y logo de la página

Ondarea guztiona delako
 
Mostrar/ocultar menú principal de navegación
Bertsoaren haria Hernanin
Estitxu Eizagirre Kerejeta, 2014
 JON EIZMENDI GOIBURU | JOXE FERMIN ARGIÑARENA OTAMENDI | JULIAN ALBISTUR 

 

bertsolariak

JOXE FERMIN ARGIÑARENA OTAMENDI

 

1953an jaioa Errazkinen

 

Argazkia: Estitxu Eizagirre.

 

 

ERRAZKIN

 

      Nafarroako herri txikia, Aralarren magalean. Dena euskara egiten da. Erdara zer zen ere ez genekien eskolara joan arte. Gure haurtzaroa 10 urtera arte baserrian izan zen.

      Gogoan dut Uztapide eta nola joaten ziren gure herri inguru haietara kantatzera. Txomin Garmendia ere bai, Manuel Lasarte, Lazkao Txikirekin amistadea egin genuen... guretzat jainkoak ziren.

      Franco garaian Jon Azpillaga eta Jon Lopategi asko joaten ziren Nafarroako herri txikietara. Gure motoa hartu eta Errazkindik Mutrikuraino joaten ginen Azpillaga lotzera, telefonorik ez baikenuen. Gaia jartzea niri egokitzen zitzaidan eta biharamunean kuarteletik pasa behar izaten nuen, derrigor. Sartu orduko galdetzen nuen “¿qué he roto ayer?”.

 

 

ETXEKO GIROA

 

      Bertso giroa baino euskal giro handia zegoen. Irratiz Basarri eta bertsoak entzuteak bazuen bere erakargarria guretzat. Joxe Miel anaia bertso munduan hasi zen eta lorpentxo batzuek egin zituen, txapelketetara joaten zen eta ni ere hura imitatu nahian edo horrelaxe hasi nintzen. Lagunarte oso euskalduna eta bertsozalea genuen.

 

 

TOLOSARA IKASTERA

 

      Familia handia ginen, hamabost senidetatik gazteena nintzen eta norabait eskolatu beharra neukan. Senide bat gaztetatik baserri batera joan zen morroi, beste bat Uruguaira joan zen eta hamazazpi urte nituela ezagutu nuen. Ni hamar urterekin Tolosara ekarri ninduten, Sakramentinoen komentura. Euskara hutsetik pasa ginen euskaraz egitera galaraztera, erdaraz ikasi behar, latinez lardaskatu eta grekoa ere ematen ziguten. Hor borroka handia izan nuen nire izaerarekin. Ikusten nuen nire hizkuntzan ez neukala hitz egiterik, erdara oso arrotza egiten zitzaidan, latina zer esanik ez...

      Urtetara apaiz euskaldunak ere izan genituen, 1963-64an halako iraultza kulturala izan zen. Tolosako ikastetxea itxi egin zen, Iruñean bukatu nuen batxilergoa eta lanean hasi nintzen.

 

 

BERTSOTAN AUTODIDAKTA

 

      Neure kasa ikasi dut, ikasi badut. 12 urtez gero bertsoa buruan ibiltzen nuela gogoan dut, Sakramentinotan zerbait zenean niri esaten zidaten bertsoak jartzeko. Pixkanaka, ez dakizu nondik edo zergatik, baina hor daukazu.

      1981ean Amurizak Hernanin emandako ikastarora etorri nintzen.

 

 

LANEAN

 

      Soldaduska eginda, 1972-73an, basomutil ibili nintzen anai batekin. Patua behar du: Azpeitian geunden, basoan, eta pentsio batean lo egin eta jaten genuen. Etxeko andrea nor izango eta Uztapideren iloba! Pakita Agirre Gabiria Olaizola, emakume ikaragarri ona.

      Gero eraikuntzan hasi nintzen eta gaur arte.

 

 

HERNANI

 

      Soldaduskara etorri, Hernaniko jendea ezagutu eta Hernani aldera bildu nintzen. Hernanik salbatu ninduen.

      Andregaia aranoarra egin nuen (Maribel Olano, bera dut andrea) eta Ereñozun bizi zen. Bertso mundutik zerbait edaten hasia nengoen eta Ereñozu... ezin hobea zen! Ereñozun segituan lekutu nintzen. Hemen ezkondu ginen 1978an eta Hernanirekin segituan txertatu nintzen. Izan nuen suertea Juanjo Uria ezagutzekoa, Aterpe, Antton Garin, Joxe Anjel Tapia (oiartzuarra)... oso giro euskalduna zegoen. Hernanik ateak, besoak eta denak ireki zizkidan.

 

 

PLAZARATU

 

      Lizardi saria irabazi nuen eta hortik hasi nintzen: Egunkari batek zerbait esaten du, Hernanin harreman onak neuzkan eta segituan jakin zuten... eta elur pilota abiatu zen.

      Plazan santa eskean hasi nintzen, errebalida hor pasatzen zen. Lehenik Hernanin, Eusebio Igartzabalekin (1975-80 inguruan). Gero Ereñozun, Florian Oiarbiderekin, geroztik Joxe Mari Mujika “Anatx”ekin... Anatxekin hogeita gehiago urtean hutsik egin gabe atera ginen.

 

 

TOLOSAN BERTSOA AUSNARTZEN

 

      Amistadea banuen Anatxen osaba Otañorekin, Joxe Luis Otamendirekin (aiarra), eta Xanti Zabalarekin eta Tolosako Lizardi kultur etxean biltzen ginen, Joxe Mari Agirre eta beste euskaltzale batzuek deituta. Bertsotan egiten genuen eta aztertzen genuen nola egin behar zen, gaiak nola jorratu eta abar. Bertsolaritza militantzia kultural moduan bizi genuen.

 

 

PLAZAZ PLAZA

 

      1980tik 2000ra dezente ibili nintzen. Iparraldekoekin kimika ona genuen, Ernest Alkat, Mixel Aire Xalbador II, Jean Pierre Mendiburu, Txomin Ezponda, Jean Louis Laka... asko aritu nintzen haiekin. Bertsolari baino gehiago lagunak ginen. Gipuzkoan Anjel Mari Peñagarikano, Millan Telleria, Mikel Mendizabal, Imanol Lazkanorekin inoiz Ereñozun, Jon Azpillaga, Manuel Lasarterekin kantatu dut, Luis Otamendi, Xanti Zabala, nire anaiarekin dezente...

      Hernanin Aterpe eta Garinekin. Militantziaz aritu ginen, euskal kultura suspertu eta gure ekarpena egiteko gure era zen. Festa guztietan kantatzen genuen eta omenaldietan eta herriaren arazoetan han izaten ginen.

      Deustuko unibertsitatean kantatu dut Sebastian Lizasorekin! Hain eskola gutxikoa izan eta unibertsitatetik deitzea? Edo Arriaga batean kantatu dut, izugarria zen niretzat! Ez nuen nire buruan han bertsotan ikusten, tabernan botila ardoarekin, agian.

 

 

UTZI

 

      Urteak aurrera, ikusten nuen eman beharrekoa emanda neukala. Familiarekin ere egon nahi nuen, semea heltzen ari zen, bertsotara egun guztirako joanez gero emaztea bakarrik geratzen zen semearekin... nekatzen hasi nintzen. “Bazegok zeinek egina, esku onetan uzten diat” pentsatu nuen. Gainera azukrearekin hasi nintzen borrokan, eta medikuak esan zidan nik banekiena: “ez zaizkik tentsio uneak komeni, horiek saihestu behar dituk”.

 

 

SARIKETAK:

 

Ampo saria

 

Finalista

Artxanberri saria

 

Finalista

Lauaxeta saria

1980-1981

 

Lizardi saria

1976

Txapeldun

Osinalde saria

1978

Finalista

Xenpelar saria

 

Finalista

 

 

TXAPELKETAK

 

Gipuzkoako Herri
Arteko Txapelketa

1999

(Gai-jartzaile, arduradun Andoain-Urnieta taldean)

Nafarroako Txapelketa

1983

Finalista (Donibane Garazi)

Nafarroako Txapelketa

1984

Finalista (Sunbila)

Nafarroako Txapelketa

1985

Finalista (Leitza)

Nafarroako Txapelketa

1986

Txapeldun (Doneztebe)

Nafarroako Txapelketa

1987

Finalista (Bera)

Nafarroako Txapelketa

1988

Finalista (Iruñea)

Nafarroako Txapelketa

1989

Finalista (Baigorri)

Nafarroako Txapelketa

1990

Txapeldun (Goizueta) Taldeka jokatu zen; kideak: M. Arozena, A. Olano eta E. Fagoaga

Paulo Yantzi I saria
(Nafarroako Txapelketa)

1979

Lesaka, saio bakarra

Paulo Yantzi II saria
(Nafarroako Txapelketa)

1980

Lesaka, saio bakarra

Paulo Yantzi III saria
(Nafarroako Txapelketa)

1981

Finalista (Lesaka)

Paulo Yantzi IV saria
(Nafarroako Txapelketa)

1982

Lesaka, saio bakarra

Txapelketa Nagusia

1982

Azken-laurdenak

Txapelketa Nagusia

1986

Azken-laurdenak

Txapelketa Nagusia

1989

Azken-laurdenak

 

      Ez naiz lehia zalea izan. Oso gaizki pasatzen nuen. Konturatzen nintzen nire mugak banituela. Etorri ziren gazte gehiago, kultura handiagoa zutenak eta “utzi pasatzen, segi dezatela beren bidea” pentsatu nuen.

 

 

1982 Euskal Herriko Txapelketa (Maiatzaren 15, Tolosa)

 

      Hasierako agurra:

 

Agurtzen zaitut Tolosa

bertso leku aproposa

bertso kantari nator

eta hau da poza!

nahiz eta estutu boza

saio on bat nahi dut osa

bertsozale jatorrok

dezazuten goza.

 

 

1989 Nafarroako Txapelketa (apirilaren 23, Baigorri)

 

      Zaldi lasterketa batean gaude. Zuk Joxe Fermin Argiñarena lau mila duro edo mila franko jokatu dituzu Joxe Migel Argiñarenaren alde. Zu Joxe Migel lasterketa egitera asto zahar baten gainean etorri zara.

 

        J.F. Argiñarena:

Jinete honekin nitun

eginak lainezak

begira zer ekartzen

entrenatu ezak

asto zaharra(re)n pausoak

dira aldrebesak

lekutara joan dira

gaur nere ametsak.

 

        J.M. Argiñarena:

Nere asto zaharrarekin

egin det ahalegin

apustuan saiatu naiz

beti jator ta fin

galdu detela ta zertan

daukat hainbeste min?

trabesa nik esanda

hik ez dek gaur egin.

 

        J.F. Argiñarena:

Jokatzen dun guztiak

beldur izaten du

eta kontu hoietan

egi esaten du

Norteko tren zahar baten

antza ematen du

nunbait lastoarekin

dute ta mantendu.

 

        J.M. Argiñarena:

Etzakela hemen esan

gaur kontu txororik

ez diat nik baldarka

emanda pausorik

ta etzaikela ahaztu

nik esandakorik

ez al dakik ez dagola

joko segurorik.

 

        J.F. Argiñarena:

Joku segurorik ez

nago ohartuta

hogei mila pezta naiz

gaurkoan galduta

zerbait egitera ni

nago behartuta

mugituko da astoa

piper bat sartuta.

 

        J.M. Argiñarena:

Asto zaharra(r)i piparra

sartu edo ez sartu

erreminta zaharra ez zak

horrela behartu

egin zitekenik nik

ez diat ukatu

badakik hurrengoan

nere alde ez jokatu.

 

 JON EIZMENDI GOIBURU | JOXE FERMIN ARGIÑARENA OTAMENDI | JULIAN ALBISTUR