Saltar al contenido

Título y logo de la página

Ondarea guztiona delako
 
Mostrar/ocultar menú principal de navegación
Bertsoaren haria Hernanin
Estitxu Eizagirre Kerejeta, 2014

 

gaiak

ERRONDAK

 

      Hiru-lau lagun elkartzen ginen ostegunero Irizarreneko tabernan. Kafea, fariasa piztu, koparik ez genuen hartzen, botila sagardoa hustu eta erronda egiten genuen herri osoari kantari. Patxi Odriozola, Juan Miel Zugasti “kattarrotarra”, tarteka Juanito “Emeri”... tabernetan sartzen ginen baina ez denetan, hurrengo egunean lanera joan behar zen eta! eta kanta zaharrak kantatzen genituen. Azkeneko saioa, luzetxoena Ramon Amerikanoanean joaten zen (Setiendarrena zen. Andre kalearen bukaeran zegoen, Plaza Berrin).

      Orduan ere tabernan geunden. 1962a zen. Irizarrenean, kafea hartuaz, Koldo Goia, Patxi Odriozola eta ni. Patxik esan zuen “gerra aurretik ateratzen ginen Euzko Gaztedi Taldekoak Santa Agedan eskean... Zuek laguntzen badidazue aterako dut kuadrilla!” “Benga!”.

 

Santa Ageda bezperako erronda 1962an berreskuratu zen.

Iturria: Noticias de Gipuzkoa.

 

      Gerra aurretik errondan ateratzen zuten diruarekin futbol talderako materiala lortzen zuten. Gu maindire zahar batekin ateratzen ginen eta biltzen ziren sosak beharrean zen familia bati ematen zitzaizkion. Eta afaria egiten genuen Joxe Mari tabernan.

[Inaxio Mari Zubeldia]

 

      Errondan lehenengo atera zen bertsolariaren bila Anjel Osa eta biok joan ginen Azpeitira: Joxe Agirre.

[Inaxio Mari Zubeldia]

 

      Ni aurreneko 1963an atera nintzen. Aurreko urtean Joxe Agirre atera zen. Gero harekin Amerikanoan saio bat egin genuen, eta hurrengo urtean ni. Hainbat urte errenkan ni atera nintzen. Errondan ez zen altabozik ez ezer erabiltzen. Ez zen ederra izaten. Gero altabozarekin hasi ginenean, hura paseo bat zen! Baina azkenerako aspertu egiten da bat.

[Tturko]

 

      Hernanin ni bakarrik ateratzen nintzen. Urte batean ni ez nintzela aterako esan nuen eta Batista Madariaga nafarra etorri zen; azkenean ni ere atera nintzen eta biok ibili ginen. Beste batean ni atera ez eta Xalto etorri zen. Ni ateratzen ez nintzen urtetan Eusebio Igartzabal ateratzen zen.

[Tturko]

 

      Jon Odriozola Ohitura Zaharrak Abesbatzaren kideak azaltzen duenez, garai desberdinak ezagutu ditu Santa Ageda bezperako eskeak. 60. hamarkadan herria askoz txikiagoa zen, baina bizitza kalean egiten zen eta horrelako ekimenek jende asko biltzen zuten. 70. hamarkadan, ordea, apostu handia egin zen euskararen alde eta hurrengo urteetan taldeak ohiturari eutsi dio.

[Aitziber Muga, Noticias de Gipuzkoa 2012-02-03]

 

      Kopletan Arozamena eta Tturko ezagutu nituen nik. Agirre ere urte bat edo bitan etorri zen. Gero Igartzabalek hiru-lau urte egin zituen, eta esan zuen: “bueno, zuek jada honako nahikoak zarete, Antton, Aterpe, Argiñarena...” 80 ingurua zen.

[Julian Ezeiza “Aterpe”]

 

      Gu joan ginen Eusebio Igartzabalen etxera errondarako lotzera, eta berak lan pila egin zuen. Igual etorri izango zen hura 6-8 urtean Gabiriatik hona. Guk esaten genion “hau halako taberna duk, goien hau bizi duk, aurrean dagoena horrelakoa duk...” Kaminoa jartzen genion eta bera poliki-poliki aritzen zen. Guk lehenbizi inbidia, baina gero haren ondoan “nik ere botako diat bertso bat!” sentitzen genuen. Poliki-poliki hasi ginen, eta handik urte batzuetara jada gehiago hasi ginen Igartzabalekin sartzen, eta azkenean Eusebiok esan zigun “ba al dakizue zer pentsatu dudan? jada ez naizela gehiago etorriko. Zuek nahikoak zaretela Hernaniko lanak egiteko”. Horrela hasi ginen gu gehiago elkartzen.

      Eta gogoratzen naiz urte batean bertsolari gehiago izan ginela abeslariak baino! Igual zortzi bat izango ginen: Aterpe, Anatx, Tapia, Argiñarena, Eizmendi, Aristorena...

[Antton Garin]

 

2005eko erronda.

 

      Ibilbidea: Hasi eliza-atzetik, handik atera eta Paulo Txikia bizi zen etxera joaten ginen, Buxkando aurreko Villa Manolitara. Han kantatzen genuen eta handik plazara. Plazatik Andre kalean Zinko Enearaino, gero Zinko Eneatik kale Nagusian behetik goraino, zeharkako kalean pixka bat sartzen ginen, eta eliz aurreraino. Han bukatzen genuen. Gero Joxe Marirenera joaten ginen afaltzera. Baina norberak pagatuta, e!

[Tturko]

 

      Antolazalea zen Patxi Odriozola, “Tiburtxio”. Hori izaten genuen gure nagusia. Entsaioa parbulitoko eskoletan egiten genuen. Han izaten ziren Mitxirrika, Tejedor, Ugaldetarrak hiru anai...

[Tturko]

 

      Lehen bi erronda egiten genituen, San Joanetakoa eta Santa Agedakoa eta orain hiru egiten dira, Urte Zaharretakoa bestea.

      Santa Agedako erronda hasi zenean, igual ibiltzen ginen 50 laguneko kuadrilla, Patxi Odriozolarekin. Patxi izan zen “alma mater”. Guretzako ere bai, bertsotarako “zuek botako duzue! benga, segi! bota horri!”

      Zenbat urtetan gertatu zaigun Santa Agedetan kalejira egin, bertsoa bota, horrelako balkoian dagoen neskari, edo tabernan porroiarekin dagoenari, horrelako tabernariari ura gehiago ibiltzen duela ardoa baino... eta plazan erronda bukatzen genuenean Patxik: “ba al dakizue zer esango dizuedan? Santa Agedari ez diozuela bertso bat ere bota!”. Eta arrazoi zuen e! Hura erne ibili beti!

[Antton Garin]

 

      Errondari badiot kariño berezi bat, gure aurrenetako plaza naturala izan delako. Inork deitu gabe joaten uzten ziguten, eta bertan kantatzeko aukera eduki dugu beti. Guretzat inportantea izan da. Uste dut errondak eboluzio bat eduki duela: garai batean erronda hori janztera joaten ginen, eta gaur egun bertsolariak dira errondaren zentroa. Niretzako badu bere mamia errondak, ez hainbeste tradizioaren kontuagatik, baizik eta aukera ematen duelako bertsoa kalera eramateko. Errondan gabiltzanean, aurrean daukagu urte osoan saio bakar batera joango ez den jendea. Aukera hori aprobetxatu egin behar da.

[Joxe Luis Urdangarin]

 

      Hernanin antolatzen diren errondak dira Santa Agedatakoa, San Joan bezperako erronda, sagardotegietako Gabon Gaueko erronda (Loidin hasi, Elorrabi, Iparragirre, Altzueta, Otsua-Enea, Itsasburun barrena egiten dena) eta Urte Zaharretako erronda.

      Santa Agedakoa izaten da normalean joko gehien ematen duena, gehien luzatzen delako, eta aste gorrian igual egiten delako eta ez jai bezperan. Jai bezperatan herria dagoen bezala dago eta hor enkajatzea ez da hain erraza izaten.

      Ni bertsotan ari naizenetik errondan atera naiz. 14 urtera arte Ikastolako errondan ateratzen ginen eta hortik aurrera herrikoan. Urtero hiru errondetan behintzat atera naiz. Badira gehiago ni bezain finak edo finagoak.

[Joxe Luis Urdangarin]

 

      Nire bertso ibilbidean, oso garrantzitsuak izan dira errondak: lagun artean ondo pasatzeko aitzakia oso polita dira eta bertsotan gutxi xamar zabiltzanean zure burua pixka bat motibatzeko oso ondo datoz. Bereziki Santa Ageda erronda da gure artean kuttuna, bere luzera eta urte garaia kontutan hartuta oso saio ederrak atera izan dira.

[Iñaki Zelaia]

 

2004ko Urte Zaharretako erronda.

 

      Ikastola garaitan hasi ginen, maindirea eramaten. Gaueko llak arte egon ginen, hurrengo egunean ikastolara joan behar zelako. Eta handik aurrera urtero atera gara Iker Osa eta biok, Hernanin egiten diren hiru errondetan. Gu hasi ginenean Aterpe eta Garin ibiltzen ziren, gero pixkanaka utzi egin zuten eta guk jarraitu dugu. Iñaki Zelaia eta Joxe Luis Urdangarin ere nahiko finkoak dira, eta gustura.

[Jon Iraola]

 

      Igual huts egin izan dugu Santa eskeren batean, herri askotatik eskatzen dituztelako bertsolariak eta banatu izan garelako. Baina gehienetan hor izan gara Iraola eta biok. Hiru-lau-sei-zazpi bertsolari izaten gara. Entzuletan ez da beti nahi beste izaten, baina gure artean giro polita izaten da eta horrek balio du.

[Iker Osa]

 

 

SANTA AGEDAKO ERRONDA 1989-02-04

 

        Jon Eizmendi:

Santa Ageda genun santua

aspaldi mundutik juna

baina halare hemen urtero

gogoratutzen deguna

garai batian hasi zan eta

geroztikan oihartzuna

gaurere hala kunplitzen degu

eman genion eguna.

 

        Antton Garin:

Ai, Eizmendi zu gogor zera-ta

bertsotan baita iaiua

Santa Agedetan zintzo asko bai

zuk ematezu pausua

ez dakazu zuk ohitura zaharra

orain behintzat’e ahaztua

gaztea zera baino oraindikan

merezi dezu txalua.

 

        Julian Ezeiza “Aterpe”:

Eta Eizmendik azaldu digu

santa maitiaren grina

nola genduen oso aintzinan

mundutikan aldegina

gero Jainkuak halaxe nahi ta

egin zun amabirjina

hobe genduke guztiok haren

tankerakuak bagina.

 

        Jon Eizmendi:

Hemen jarraitzen baldin badegu

bukatuko da negua

eta guk berriz beste norabait

mugi nahi degu hegua

nik oraindikan nola daukaten

jarraitutzeko gogua

beste tokira joaten bagera

hartuko degu tragua.

 

        (...)

 

        Julian Ezeiza “Aterpe”

Lehenago ere bagenekigun

Azurmendineko berri

horregatikan gaur gauean gu

honuntza gera etorri.

 

        Antton Garin:

Ohitura zaharrez beti bezela

Santa Agedan gaude-ta

zorion eta agur bero bat

Joxe eta suia dela.

 

        Jon Eizmendi:

Lehenago sarri ibili gera

leku honen konpainian

abaniko bat jarri diote

orain atian gainian.

 

        Julian Ezeiza “Aterpe”:

Adela honek merezi ditu

gure bertsorik onenak

beti horlaxe ekartzen baitu

borondatia duenak.

 

        Antton Garin:

Batek makila, bestek porroia

zerbeza urruti ere ez dago

martxa hontan ere bukatuko deu

eurian bildurraz nago.

 

        Jon Eizmendi:

Ardua eta zerbezarekin

joaten baitira egarrik

hemen guztiok busti nahi degu

baina ez kanpotik bakarrik.

 

        Julian Ezeiza “Aterpe”:

Hemen danetik ikusten danez

nola daukagun aukera

horrela gozatzen badirade

berriz etorriko gera.

 

        Antton Garin:

Santa Ageda bezpera degu

ta gaur gabiltza kantatzen

aurreraxio, gehio edanen

behintzat ez gera goatzen.

 

        Jon Eizmendi:

Pentsa zazute gu betirako

hona etorri ez gerala

eta porroiak uzten ditunak

berak pagatu ditzala.

 

        (...)

 

        Antton Garin:

Ondo jantzita sonbrero ta guzi

ikusi det hor gizona

tankera onian argazkiaz ta

sonbrero handia daukana

dudarik gabe hoi izango da

fabrikan baten egona

baino aurrian maindiria egonda

ez du bota horrek txanpona.

 

        Jon Eizmendi:

Gure Anttonek gaur eman digu

hoinbesteko inbidia

bestiak ere hitz egiteko

badegu eskubidia

galdetutzen det zergaitikan dan

Santa Ageda martiria

hemen dirurik bota nahi ez bada

alperrik do maindiria.

 

        Antton Garin:

Orain banua gaur agurtzera

Xantin familiarekin

oain dala gutxi etorri omen da

hori sei basurdiakin

guk ez degu ezer probatuko

aspalditik badeu jakin

gaur guk ere konforme behar

txorixo bokadillokin.

 

        (...)

 

        Antton Garin:

Aurten hondartzan zer moda eongo dan

dauneko zera enteratu

zu lasai egon zure alabak

trajebainoa ingoizu prepatu.

 

        Jon Eizmendi:

Berriro ere trajebainuai

hasi behar al deu begira?

gaurko egualdia beti badegu

laiste izkutatuko dira.

 

        Julian Ezeiza “Aterpe”:

Aspaldin ere nik ez det entzun

izandu horrelakorik

iruditzen zait ez ote dagon

neure tamainakorik.

 

        Antton Garin:

Martxa hontan ere trajebainua

hor egon biharko utzita

Julian hau’re hobe egongo da

abrigo handi bat jantzita.

 

        Jon Eizmendi:

Beti horrela jarraitu baino

bidia bado oraindik

negu guzia pasa artian

segi dezagun hemendik.

 

        (...)

 

        Julian Ezeiza “Aterpe”:

Pozikan gaude Txantxangorrira

gaur etorri geralako

urteko antza gaur ere ondo

hemen porta diralako

etorkizunai begira jarri

eta horrek ematen du poz

gu zahartzen hemen ai gera baino

landare berrik badatoz.

 

        Antton Garin:

Aspalditikan ixtimatzen deu

guk ere Txantxangorria

hemen badaude arrantzalarik

eta bado ehiztaria

guk ere hementxe gustoz geratu

prestatzen deu eztarria

deskantso eder bat merezi deu ta

jan zagun gero tortila.

 

        Jon Eizmendi:

Hemen tortila eukitze horrek

nola ematen digun poz

istimatu’re egiten degu

guk hemen eskerrikaskoz

Santa Ageda kopla kantatuz

makilarekin lurra joz

txantxangorriak ez gera baino

kabi hontara bagatoz.

 

        Julian Ezeiza “Aterpe”:

Eta agurra hontaz aurrera

eman bihar det nik laiste

hau ikusita ez gero pentsa

inor dagonikan triste

faisana eta eperra asko

hemen zaharra eta gazte

haien haragik jan ta ondoren

hezurrak uzten dituzte.

 

        Jon Eizmendi:

        (...)

baina agur bat gaur eman gabe

nola geran aterako

tortila danak jaterako ta

ardu hoi edaterako

ura aspaldi utzi genduan.

 

 

1993KO GABON ERRONDAKO BERTSOAK

 

      Urtero egiten da Gabonetan erronda baserriz baserri. Han kantatzen dute Aitor Mendiluzek eta Iñaki Zelaiak (lehenago Anatxek ere bai). Umetatik joan izan naiz familiarekin eta azken urtetan kantatzea ere tokatu izan zait eta gustura.

[Eli Pagola]

 

        Joxe Mari Mujika “Anatx”:

Zikuñaga hontan ere badago

ere hainbat borondate

beldurrik gabe bota zazute

maindirea bete arte.

 

        Jokin Sorozabal:

Euria hasi azkar eiten dik

eta gelditu poliki

gelditu arte segi behar badek

aspertuko haiz ederki.

 

        Joxe Mari Mujika “Anatx”:

Gaur eskerako ekarri degu

guk maindire bat galanta

baina paperik ez bota arren

busti egingo dira-ta.

 

        (...)

 

        Joxe Mari Mujika “Anatx”:

Aizu gaurkoan ez da tokatu

kapritxoko egualdia

bixitatzera etorri gera

Aterpeko familia.

 

        Julian Ezeiza “Aterpe”:

Kopla batzuek botatzen hemen

egingo det ahalegina

oraindikan’e etxian daukat

zuentzako oroimina.

 

        Jokin Sorozabal:

Hobe zenduke barrura sartzen

ez utzi ezkero danak

gu baikera behin sartu ezkero

ateratzen ez geranak.

 

        Joxe Mari Mujika “Anatx”:

Galdera bat det: jakin nahi nuke

zerorren opiniua

aizu Julian zer moduz doa

zure operaziua?

 

        Julian Ezeiza “Aterpe”:

Ni bezelaxe beste asko’re

ohi dira konturatuak

ta nik dauzkaten hiru hanka hauek

daduzkat izorratuak.

 

        Joxe Mari Mujika “Anatx”:

Andreai ere galdetutzia

ez al da idea ona?

Gizonak hiru aipatu ditu

zein ote dauka sanona?

 

        Jokin Sorozabal:

Aizazu Anatx, edukazioz

asko ez dezu ikasi

bakarka esan behar diranak

hemen galdetzen ez hasi.

 

        (...)

 

        Jokin Sorozabal:

Berdintsu dio lehenen kantatzen

bat edo beste hasita

ta Egineko agintariak

hor dauzkagu eserita

zerbait susmatzen ari gera gu

hoiek hola ikusita

egunkari bat ez da egiten

tabernetan ibilita.

 

        Joxe Mari Mujika “Anatx”:

Eginekoak Sorozabalek

exeita ditu ikusi

alper xamarrak ote diraden

nahi zuen adierazi

ta hi ohiean hengon garaian

hoik lanean dituk hasi

hainbat ordutan lan egin dunak

hoinbat ez al dik merezi?

 

        Jokin Sorozabal:

Ez det esaten deskantsurikan

ez dezutenik merezi

baina ez nun inoiz Txintxuanean

hainbeste jende ikusi

egia esan horrek badauka

hemen nahiko zerikusi

esango nuke hemen daudela

Atutxangandik ihesi.

 

        Joxe Mari Mujika “Anatx”:

Haundia esaten ari haiz baina

jendea zegok trankila.

Atutxa hoi’re nere ustetan

ez al da jende abila?

gaurkoan ere bildu gerade

sekulakoa koadrila

baldin horren da baliente bada

orain etorri dadila.

 

 

EREÑOZUN

 

      Bi gazte etorri zitzaizkidan Santa Agedan Ereñozuko errondan ateratzeko eskatuz: Daniel Zerain eta Pepito Legarreta. Familiakoak ez izateko huts handia sortu zidaten baten eta bestearen heriotzak.

      Tturko ere Ur-Mia elkartean entrenatu zen Hernaniko errondan ateratzeko.

      Ereñozun lehenengo urtean ni atera nintzen, 1964-65ean. Ni bakarra nintzen koplari, eta gazte gaztea koruak kantatzen, Florian Oiarbide. Gizon hori lan handia egina da, Santa Agedetan ere.

      Soinuarekin Balentin Zialtzeta ateratzen zen.

      Dozena erdi bat urte edo egingo nituen, eta gero ondoezik hasi nintzen. Nerbioak jasaten ditut oraindik batzuetan, eta plazetan aritzeak ere kaltea pasa zidan. Santa Agedetakoa horrelaxe utzi nuen. Lehen mutilak bakarrik aritzen ziren, eta neskak handik bost urtera edo hasi ziren ateratzen.

      Erronda bukatutakoan Florian Oiarbideren gurasoek zeukaten tabernara joaten ginen afaltzera. Afalondoan dantzan eta bertsotan aritzen ginen, eta Florianek han bertsoak kantatzen zituen.

[Manuel Huizi]

 

      Ereñozun Santa Agedan eskean ateratzen gara, koplaka. Urte askoan Manuel Huizi eta atera ziren, gero Florian Oiarbidek eta utzi zutenean kanpotik ekartzen genituen Joxe Fermin Argiñarena eta Anatx, eta gero Aritz Zerain eta biok hasi ginen. Azken urteetan Unai Agirre ere etorri da. Koplaka egiten da eta bukaeran Larre-Gainen bertsotan aritzen gara.

[Ibon Miner]

 

      Joxe Fermin Argiñarenarekin 24-25 urtez aritu nintzen Ereñozun errondan. Eta Garin eta Aterperekin kalean.

[Joxe Mari Mujika “Anatx”]

 

      Lehenik Hernanin atera nintzen, Igartzabalekin (1975-80 inguruan). Gero Ereñozun hasi nintzen errondan, Florian Oiarbiderekin, geroztik Anatxekin... Anatxekin oso kimika ona nuen eta hogeita gehiago urtean hutsik egin gabe atera ginen. Baserri denak pasatzen genituen eta Larre Gainen bukatzen genuen. Eta gero Ur-Mia elkartera joaten ginen afaltzera.

[Joxe Fermin Argiñarena]

 

      Behin atera nintzen Ereñozuko errondan kopla kantari, Unai Agirre eta Aritz Zerainekin.

[Arnaitz Lasarte]