—gaiak—
2013KO EUSKAL HERRIKO TXAPELKETA
Zortzi finalistak BECen.
SAILKAPENA:
1. Amets Arzallus: 1.737,5 puntu
2. Maialen Lujanbio: 1.686,5 puntu
3. Igor Elortza: 1.164 puntu
4. Aitor Mendiluze: 1.155 puntu
5. Aitor Sarriegi: 1.106 puntu
6. Beñat Gaztelumendi: 1.099 puntu
7. Unai Iturriaga: 1.099 puntu
8. Sustrai Colina: 1.082,5 puntu
BERTSO ESKOLAKOAK SAILKAPEN TAULAN
Finalean:
— Maialen Lujanbio: Txapeldun ordea
— Aitor Mendiluze: Laugarren
— Beñat Gaztelumendi: Seigarren
Final-erdietan:
— Unai Agirre (1.362 punturekin, finalerako azken sailkatu zen Aitor Sarriegirekin berdinduta geratu zen)
— Jexux Mari Irazu
— Agin Laburu
Final laurdenetan:
— Iñaki Zelaia
TXAPELKETA ZENBAKITAN
13.500 ikus-entzule batu ginen 2013ko abenduaren 15ean BECen (hilabete lehenago sarrera denak agortuta zeuden eta milaka lagunek, tartean bertsoaren muineko jendeak, era guztietako zozketetan parte hartzeko erromesaldiari ekin zion). 17.757 ikus-entzule ibili dira Txapelketa osoan zehar, 13 saioetan. Hauei gehitu behar zaizkie ETB1en uneren batean finalaren ikusle izan ziren 355.000 herritar (bataz beste euskaldunen % 28k jarraitu zuen emankizuna egun osoan zehar) eta bertsoa.com-etik zuzenean internetez jarraitu zuten 4.000tik gora ikus-entzule.
[Estitxu Eizagirre, 2013 Euskal Kulturaren Urtekaria]
Eskerrik asko
Eskerrik asko ezer baino lehen BEC-eko oholtza gainera igo zineten zortzi bertsolarioi. Egiatan diot aspaldian hartu dudan gozaturik handienetakoa hartu nuela, eta iritzi konpartitua izan zela badiot ez dut uste oso oker ibiliko naizenik. Banituen finalaren aurretik bi sentipen. Bata: finalaurrekoak arte askoz ere presenteago zeudela bertsolarien hutsegiteak jendearen ahotan, egindako lan txukunak baino. Bigarrena: nire inguruan sumatzen nuen aurreko txapelduna Maialen izan arren txapelaren defentsa Ametsek egin behar ote zuen. Jende askok aldez aurretik jarri zion txapela Ametsi eta horrek bere karga du.
Baina tira, usteak uste eta irudipenak irudipen, BEC-en goizeko hamaikak jo eta finala hutsetik hasi zen bertsolari guztientzat. Lau urte lehenago baino giro hotzagoa, beharbada, aulkietan, goizez, ez hala arratsaldean. Baina agurrak entzun eta lehen bertsotik hasita benetan gauza zoragarriak guztien ahotik. Maialenen lehendabizikoak intentzio-deklarazio izan nahi zuela zirudien: gaiari eman zion begirada hori saio osoan zehar mantendu zuen. Elikagai-banku batean kamioia kargatzen ari denaren paperetik “eskatutako borondatea borondatea ote da?” galdetu zuen momentutik hasi zen entzuleoi atximurka. Bertsoen kalitate estilistikoaz haragoko bertsokera batez gozatzeko parada izan genuen: ideologia oso bat, ikuskera bat, prisma bat eta dimentsio berezi bat. Izugarria begitandu zitzaidan Maialenen BEC-eko saio oso-osoa. Ospitaleko pailazoaren ahotik “barrea ere barreago da minarekin nahastuta”. Edo “bizitzeko ia berandu da ta hiltzeko oso garaiz”, emakume urtetan sartuaren paperean. Zaurietatik zetozen ahotsak entzun genituen hernaniarraren ahotik. Ahots urratuak gure giza kondizioaren zaurietan beretan arakatu eta orbantzen laguntzeko. Ez zuen txapelik jantzi, baina inoizko Maialenik onena entzun genuela ez dut zalantzarik egiten.
Txapelduna Amets Arzallus zela esan zuten momentua.
Argazkia: Dani Blanco / Argia.
Txapela, izan ere eta honezkero dakizuen bezala, Ametsen burura joan baita bi mila eta hamahirugarren honetan. Amets gozo bat entzun genuen, aurreko txapelketetan mundua jatera zihoan gazte hura atzean geratu da, mundua murtxikatzen hasi da, talentuz, pazientziaz, pausaz. Goizeko lehen pare bat ariketetan bertsotan buruarekin, arrazional, klasez sumatu banuen ere, laster jaitsi zuen bere errotaren ardatza sabelera, eta barrutik kantatu zigun, denok magalean hartuta. Kafearekin topa egin genuen, barrea margotu zigun sarri-sarri eta hunkitu noiznahi. Buru onean jarri zuen txapela Joanito Dorronsorok.
(...) Finalaurreko bi saioetako arantzak atera zituen bestea Aitor Mendiluze. Oso goitik, esango nuke inoiz egin duen finalik onena egin duela aurten. Begiratu ironiko hori paseatzera atera zuen behin baino gehiagotan: agudo iltzatu zitzaigun buruan nagusiaren paperetik Sustrairi kantatu ziona, “lan gutxi dagoela dio alajaina, ea baduten zuri emateko aina”. Berdin seiko motzean Ametsekin egindako lana ere, puntu motzak eder josiz eta edukiz kargatuz. Makillajerik gabeko bertsokera ederra, entzun izan dioguna eta aspaldion aditu gabea, txapelketan. Asko poztu gintuen, eta jendearen estimuak ere adierazi zuen garbi.
Beñatekin ere puska batean akordatuko da bertsozalea. Finaleko debutari bakarrak ere hortzak erakutsi zizkigun, eta ez zion mingainari horzkarik egin. Emozioa transmititzen asmatu zuen bete-betean, eta ez zen momentu batez ere itzali. Egunak luze jotzen du BEC-en, baina bizkar gainean eraman zuen bertsoz bertso karga guztia, kanpokoon begietara arintasun erabatekoz. Kantaera lehen begiratuan ingenuo baina poetikoak limurtu gintuen, azken agurrean anaiari kantatuko bertsoan negarrez jartzeraino.
(...) Honekin joan da txapelketa. Txapela aldatu da buruz, gehiegi esatea ez bada, nik gogoratzen dudan finalik onenean. Atzera berriz lehengoa: eskerrik asko, bihotzez, eskerrik asko.
[Iñaki Gurrutxaga, argia.com abenduaren 16an]
Azken bi txapelketetan finalera iritsi banintzen ere, gris arituaren sentsazioa nuen, saio bat hasi eta bukatu txukun egin gabe. Banekien plazan askoz gehiago egiten nuela bertsotan horrelako plaza handi batean baino. Niretzat garrantzitsua izan da jendeak esatea “Mendiluzek final on bat egin du”. Jendearen gogoan zerbait uztea. Nire aurreikuspenak gainditu ditu final honek, zentzu horretan. Hernaniko kuadrillan egindako lanketarekin, uste dut bertsokera bat erakutsi dugula. Neurri motzetan, erantzunetan, puntutan egiteko era bat. Hori erakusteko apustu kolektiboa ere bagenuen. Elkarrekin konpartitutako ikuspegi hori islatzea nahi genuen.
[Aitor Mendiluze]
Oholtzatik kanpoko Beñat oholtza gainean azaldu dela sentitu dut, lehen aldiz. Kantatzen dudan hori erabat sinetsita kantatzen dut, barrutik kantatzen dut. Bide baten hasiera izan da niretzat txapelketa hau. Finalean lehen aldiz aritu naiz. Bertsolariok taldean bizi dugun egun bat da. Umetan finalarekin amestean nire burua bakarrik imajinatzen nuen han, baina iritsitakoan ohartzen zara taldeak egiten duela final hori. Giza harremanetatik sortzen den giro berezi bat da. Luzea egin zitzaidan eguna, fisikoki gogorra. Baina aldi berean gozamena da jendea horrela ikustea. Elkartean mila bilera egiten ditugu eta umetatik bertso eskolan aritu gara, eta bizitzan ondoan eduki duzun jende hori dena egun batean batuta ikusten duzu. Sentsazio ederra da bertsolaritzaren inguruko lanean aritzen diren hainbeste mila lagun denak parean ikustea, finala egiten.
[Beñat Gaztelumendi]
Niretzat berezia izan da, behetik gora egin dudalako bertso mailan. Nire buruari zor nion. Urte asko daramatzat txapelketetan eta bertsotan baina inoiz ez zitzaidan tokatu borobil xamar ateratzea. Aurten ongi atera zait eta gustura geratu naiz. Txapelketa enfokatzeko txipa erabat aldatu dut, orain askoz lasaiago bizi ditut eta saiatzen naiz alde positiboarekin gelditzen, eta alde negatiboei ahalik leku gutxien egiten. Doinu berria ateratzea nire kapritxoa izan da. 2011ko Gipuzkoako Txapelketan sentipena nuen doinu bat gabe ari nintzela, ez neukan garbi zerekin kantatu. Honakoan ez zitzaidala hori gertatuko erabaki nuen, Imanol Kamiori eskatu nion eta egindako hauxe asko gustatu zitzaidan. Entzuleak normalean gu ez gaitu entzuten, ahaztuta zauzka, eta pixka bat gora egiten baduzu esaten du “hau oraindik bizi da!”. Asko nabaritu dut hori. Eta eragin handia izan du aurtengoan final-aurreak zuzenean telebistaz eman izanak. Jende askok ikusi ditu. Txapelketari esker saio askotarako deitu didate.
[Unai Agirre]
Nire bosgarren Txapelketa Nagusi hau aukera bezala planteatu diot neure buruari, neure bertsokerari beste landualdi bat eman eta bidean aurrera egiteko plaza eder gisa, bere arrisku eta kontraesan guztiekin, noski. Gogoz, ilusioz eta mimoz prestatu dut, agian inoiz ez bezala. Egindako lanarekin, orokorrean, oso gustura gelditu naiz, bai ofiziotan eta batez ere bakarka. Niri plazan apenas ez zait bakarkakorik jartzen eta txapelketan emaitzarik onenak lan mota horretan sortu izango ditut. Hortik aurrera, zer esan... onartzen dut txapelketa ez dela bertsoa bera bakarrik, behar bada hala izan da lehen ere eta hala izango da gero ere.
[Jexux Mari Irazu]
Beste eskarmentu bat izan da txapelketa hau, azken urteetan nola garatu naizen ikusteko. Oraingoan kontzienteago izan naiz zer egin nahi nuen eta zer ez. Eskola garrantzitsua izan da, prestaketetan asko ikasi dut. 2011ko Gipuzkoako Txapelketa izan zen inflexio puntua niretzat, orduan eman nuen nire burua jendartean ezagutzera. Baina oraingoarekin konturatu naiz Gipuzkoakoak nik uste nuena baino eragin txikiagoa zeukala. Askorentzat oraindik ezezaguna nintzen, eta horientzat agian sorpresa izan naiz. Plazetan Gipuzkoakoari esker sartu nintzen, lehenago urtean 10 saio egiten banituen, Gipuzkoako Txapelketaren ondoren 50 egitera pasa nintzen. Txapelketek kantatu dudan zonaldeetan eman dizkidate saioak: Gipuzkoakoan Oñatin kantatu nuen eta geroztik urtero saio pare bat egiten ditut han, eta Euskal Herrikoan Markinan kantatu nuen eta Bizkaian saioak atera zaizkit.
[Agin Laburu]
Lehenik sorpresa izan zen: ez nintzen parte hartzekoa eta maiatzean jakinarazi zidaten aukera nuela, beste bertsolari batek uko egin ziolako. Ordutik saiora arte, motibazioa eman digu desordutan bada ere elkarrekin biltzeko eta prestatzeko eta oso ongi pasatu dut. Txapelketan ere nahiz eta lehen saioa egin eta kanpo geratu naizen, elkarri lagunduz biltzen jarraitu dugu eta beraz bukaera arte jarraitu dut. Ikasteko aukera handia izan da. Saioarekin ere oso gustura geratu nintzen, egindako lana ikusi zelako.
[Iñaki Zelaia]
2013-12-15 Barakaldo
Puntua:
Kazetari ugari
bada kartzeletan.
Aitor Mendiluze:
Egia kontatuta
sartu dira bertan
askatasuna aipatu
ohi da berrietan
badutela sinisten
al dugu benetan?
Puntua:
Idaztea bihurtzen
denean delitu.
Aitor Mendiluze:
Egiarekin ezin
gintezke aritu
baina gezurrarekin
nahiz eta kunplitu
bide horrek aurrera
pauso gutxi ditu.
Puntua:
Zuk ematen al duzu
zure iritzia?
Aitor Mendiluze:
Inoiz ez ukatzera
nago iritsia
nahiz eta ez nagoen
denetan jantzia
benetan esateak
dauka garrantzia.
Bakarkako gaia: Adimen-urritasuna duten gazteekin balleteko dantza-taldea sortu zenuen urte hasieran. Gaur duzue estreinaldia.
Doinua: Habanera.
Beñat Gaztelumendi:
Antzoki bat alokatu
dugu nahita guretzako
hirurehun bat gonbidapen
famili denak aintzako
erdi betea zegoen
gu hona iristerako
hor daude zuriz jantzita
media banakin galako
argiak piztu dira ta
nik isuri hainbat malko
teloi gorria hartuta
beraien ametsen marko
denak hor hanka punttetan
horren fin ta horren guapo
emandako urrats bakoitza
salto handi bat dalako.
Sarri ispilu hautsi bat
urritasuna hori da
ikus litekeena segun
nondik jartzen den begira.
Hortxe dantzari parea
doa fokoen argira
eta gero solista bat
irten da oholtza erdira
irribarretsu dabiltza
beren jauzi eta bira
gurasoek ta lagunek
zenbat txalo, zenbat biba.
joan dira oholtza gainera
alturara, antzokira
eta lehenbiziko aldiz
parez pare jarri dira.
Askorako ematen du
sarri ordu ta laurdenak
pozik daude dantzariak
eta begira daudenak
flashak eta irrintziak
aitenak eta amenak
denengana heltzen dira
artearen ahalmenak
astean ordu betean
ahazten dituzte penak
ta hor pistaren erdira
hortxe irten dira denak
publikoaren txaloak
publikoaren gorespenak
urritasuna dauka hau
ulertu ezin duenak.
Aitor Mendiluze Olentzero eta Igor Elortza Aita Noel zarete. Tximiniatik sartu ezinik zabiltzate.
Aitor Mendiluze:
Gabon adiskidea
nolatan zu hemen
Igor Elortza:
ikusi beharko da
adiskide garen
Aitor Mendiluze:
nik baietz pentsatu det
ukatu baino lehen
Igor Elortza:
berba egingo dugu
amaitu ondoren.
Igor Elortza:
Zergatik zatoz horren
itxura beltzeko?
Aitor Mendiluze:
Ezin da txuriz joan
ikatza lortzeko.
Igor Elortza:
Gogoa al daukazu
haurrak izutzeko?
Aitor Mendiluze:
Ta zuk berriz guztiak
barrezka jartzeko.
Aitor Mendiluze:
Zeinen ridikulua
uniforme hori
Igor Elortza:
ba Coca-Colak dio
nagoela ongi
Aitor Mendiluze:
falta dira zintzilik
bola bat edo bi
Igor Elortza:
zure kapoitxo hoiek
ekartzea tori.
Igor Elortza:
Kontuz nirekin daude
CIA eta Nasa
Aitor Mendiluze:
ta halere sartzeko
ez zera kapaza
Igor Elortza:
ez didazu ipintzen
ez bide erraza
Aitor Mendiluze:
lagun handiak baina
laguntza eskasa.
Aitor Mendiluze:
Ze tximini estuak
gaurko etxeetan
Igor Elortza:
neu ere sartu ezinik
nabil bai benetan
Aitor Mendiluze:
gainera su bajurik
ez da kaleetan
Igor Elortza:
amaitu behar dugu
gaur biok penetan.
Igor Elortza:
Sartzeko beste bide
bat ba ote dago
Aitor Mendiluze:
nik Mepansaren ordez
atea nahiago
Igor Elortza:
zoaz zu aurretik ta
gero ni errazago
Aitor Mendiluze:
lan zikinak egiten
ni ohituta nago.
Aitor Mendiluze:
Baina ta zer umeak
esnatzen badira?
Igor Elortza:
baten bat ikusi dut
leihotik begira
Aitor Mendiluze:
ez gaitzala ikusi
azkar erretira
Igor Elortza:
nik ipuinak kontatu
ta zeuk jarri tira.
Igor Elortza:
Noski bion artean
hobe izango da-ta
Aitor Mendiluze:
ia ba sartzen geran
elkarri tiraka
Igor Elortza:
azkenik egin dugu
langintza aparta
Aitor Mendiluze:
eskerrak ia errege
eguna bada-ta.
Zu, Igor Elortza, autobusean zoazela, Maialen Lujanbio zure ondokoa telefonoz hizketan hasi da. Bikotekideak jo egiten duela eta gehiago ezin duela esanaz jardun da, negarrez hasi eta moztu duen arte. Musuzapia eskaini diozu.
Igor Elortza:
Beraz behin izan zena
egizko maitasun
bihurtu da ez bero
ta ez etorkizun.
Negarrari zapiaz
diot gaur erantzun
eta denerako prest
nengoke ni, entzun,
malko hoiek benetan
lehortu ditzazun.
Maialen Lujanbio:
Laguna bihurtu zait
maitale ez, putre
nire begi ertzetan
malkoak itute
musuzapia ematen
hara ze jardute
zapia hartzen dizut
keinu horren truke
eta musua ere
eskertuko nuke.
Igor Elortza:
Beraz eskatu eta
emanda aski du
mundu hontan berdintsu
gabiltza beti gu
bakarrik sentitzea
ohi dugu deskuidu
ez zara beti izango
zu bere gatibu
hortik irten liteke
neu nauzu testigu.
Maialen Lujanbio:
Zuk ere pasatuak
egunik beltzenak,
ez dakit ba berdinak
ote garen denak...
Orain min ematen dit
senarran izenak
ez ninduen maitatu
maitale ez zenak
ta odolik gabeak
zauririk latzenak.
Igor Elortza:
Zauri hoientzat eman
dizut lehen zapia
konpartitua baitut
zure lubakia.
Azaldu nahi nizuke
ondo zergatia
neure arreba izan zen
behin ikaratia
nahi baduzu har zazu
haren zenbakia.
Maialen Lujanbio:
Ba eskertuko dizut
ta zuri hori zor
ia leuntzen didan
nire hainbat minsor
telefonoz nenbilen
eztarria idor
zuk entzutea behar
bainuen derrigor
telefonoz bestalde
ez zegoen inor.
Aitor Mendiluzek eta Amets Arzallusek beren seme-alaba nerabeak topatu dituzte, biluzik, elkarri argazkiak ateratzen. Aitor kezkatuta dago; Ametsek ez dio aparteko garrantzirik ematen.
Doinua: Aizak hi mutil mainontzi.
Aitor Mendiluze:
Heziketa da lehena
ta emateko kemena,
ahalegina ta konpromisoa
da gurasoena
baina jakinda hauena
gaur egun gertatzen dena
biluztea ez, argazkia da
kezkatzen nauena.
Amets Arzallus:
Argazki baten flash hutsa
zorrotza da, ez amutsa
ai, baina Aitor bi gorputz hoiei
emaiezu funtsa
bi bular koxkor goruntza
hanka tarteetan huntza
zer dauka txarra deskubritzeak
besteen gorputza?
Aitor Mendiluze:
Bi bular koxkorrak hara
bien artean konpara
eta diozu deskubritzea
hain txarra al da ba?
ez baina iristen bada
sare sozialetara
denek ez dute izango agian
zure begirada.
Amets Arzallus:
Zabiltz neurritik irtena
egin ezazu etena
ez baita Aitor hainbestekoa
seme-alabena
egin gabeko hobena
ez dezazula kondena
ez zazu zuk zeuk imajinatu
egin ez dutena.
Aitor Mendiluze:
Zer pasa liteken egun
nahiz ta kontatu diegun
agian errez delako edo
kontzientziz bigun
zergatik epaitzen jardun
nola aukera daukagun
esergaitezen eurekin eta
hitz egin dezagun.
Amets Arzallus:
Ta gorputza goitik behera
bi begien arabera
azter dezagun ta gero egin
hurrengo galdera
zer sartu Internetera
edo eta zer atera
geronek ere ikas dezagun
eurekin batera.
Bertokoei lana kentzen diezula entzun behar izan duzu berriz ere.
Doinua: Naufragoarena.
Aitor Mendiluze:
Arrantzontzian kresaletan blai
ez asteburu ez luzeko jai
han Senegalen ikasi eta
ustez badet nahiko dohai
baina inor ez dago lasai
antza asko lan honen zai
nik betetzen det eta ai!
Orain gorrotoz zuzentzen zaizkit
ta ez naiz ulertzeko gai
itsasoratu nintzen garaian
inork ez zuen joan nahi.
Portutik irten da baporea
zai daukatsare ta alde ohea
baina portuan utzi dudana
ez da oso dotorea.
Lanerako adorea
neuregan daukat gordea
askok ez du nahi ordea.
Ta gauza ez da azal zuria
edo beltza den hobea
gaur egun denen arazoa da
diruaren kolorea.
Ez naiz sentitzen horko erregea
ez esklaboa, ez titerea.
Denek bezala soldata baizik
ez baita nire xedea.
Honetan banaiz trebea
saiatzea det legea
neuretzako mesedea
ta portukoek konprenituko
dutela badet fedea
neuk ere pena dudala baina
errua ez dela nerea.
Buruz-burukoa. Kartzelako hitza: Altzoa.
Maialen Lujanbio:
Helduok bihotzean
zenbat harramazka
bizitzaren bizitzez
indarrak gasta
nekeak eta minak
askotan arrasta
uzten gaituzte eta
hori nola aska?
Bihotzeko zasta
bizkarreko lazta
banoa arnaska
hartzen nau xarmaz ta
altzoa da helduok
dugun sehaska.
DAMUTUKO ZAIZUTE!
Web telebista saioa egin zuten Argia.com-en Arnaitz Lasartek eta Unai Gaztelumendik, Mirari Martiarena eta Ander Lizarralderekin batera. Astero umore kolpeka astindu zituzten txapelketako asteburuetako saioak. Bertso gaxoentzat droga hutsa.
Buruz-burukoa. Kartzelako gaia: Itzultzeko garaia da.
Doinua: Martxa baten lehen notak.
Maialen Lujanbio:
Beti berdin amaitzen ote da
etorkinen pelikula,
bukaeran bat idatzi al da
geronek ez dakigula?
Ekuadorren saldu ziguten
arrakastaren formula
eta orduan Espainiarantz
jarri genuen brujula.
Zenbat ate jo ote ditudan,
zenbat ofizina zula
zenbat etxe garbitu ta zenbat
zahar zaindu dudan kalkula.
Han miseritik ihesi eta
hemen krisia mardula
balirudike guk pobrezia
gurekin dakarkigula.
Etxerik etxe garbitzaile lez
nun bizi berria hasi
hemengo jardun modua egin
eta ohiturak ikasi
dena beltzean paperik gabe
dena murritz ta eskasi
asko dutenen etxeetan ere
ezin asko irabazi.
Nere buruai esaten nion
“horrela noiz arte haiz hi?”
Euskal Herrira ere heldua
nahiko mixeri ta krisi
eta hemen juxtu egoteko
nahiago han juxtu bizi
billeterako adina diru
bildu behar det lehenbizi.
Papel ofizialak falta ditut
berdin billete papela
nere lardaska eta lan txiki
moldatzen naiz dena dela
han dauzkat haurrak han familia
han etxe baten epela
ta itzultzeko garaia da ia
garbi ikusi dut horrela.
Euskal Herrian hainbestek jarri
didate keinu ospela
beste batzuek abegiz hartu
ezin zitekeen bestela
eurak inoiz migrante badira
argi izan dezatela
guk hartuko ditugu eurek gu
hartu gaituzten bezela.
2013-11-30 Maule-Elextarre
Adineko bikotea dira Aitor Mendiluze eta Unai Agirre. Zahar-etxera bizitzera joatea erabaki zuten. Lehen gaua han pasatu, eta gosaltzen ari dira.
Aitor Mendiluze:
Gu adineko bikote gisan
ia laurogeiren mugan
hainbat objektu txiki edukiz
eguneroko ohituran
hainbat gauzatxo, hainbat momentu
ta hainbeste keinu gugan
orain esnatu, bila hasi ta
non nagoenaren dudan
ia ez dakizu gauza hoiek faltan
nola botatzen ditudan.
Unai Agirre:
Hiruroitamar urtekoa ni
ta laurogeikoa bera
bizi erreza izan dugunik
ez nijoa esatera
urte askotan bizitutako
gure etxetik atera
pauso geldian etorri gara
gu zaharren etxe batera
nahiz gauza asko ditugun faltan
pixkana ohituko gera.
Aitor Mendiluze:
Beraz urtetan aurrera goaz
ta indarretan atzera
zerbait beharko genuen, noski
ta erabakia hauxe da
geurea utzi eta etorri
gera biok zahar etxera
baina zalantzak eta beldurrak
biltzen zaizkidan antzera
ez dakit inoiz helduko naizen
honi etxea deitzera.
Unai Agirre:
Urte ugarin bizitu gera
badet zenbait eskarmentu
gu bezelako ugari degu
gosari orduan gertu
bildurrez zaude Aitor maitea
ta oraintxe zera lehertu
gainontzekoak ikusten ditut
gustura eta kontentu
gure berdina pasako zuten
ta edozeini galdetu.
Aitor Mendiluze:
Arrazoi dezu hemen ez gaude
lekurik okerrenean
nahiz eta kezka eta zalantzak
bildu nere barrenean
zertan kezkatu bakardadeaz
jendea biltzen denean
etxea eta lehengoa faltan
bota ditut aurrenean
gertuxeago izango ditut
semea datorrenean.
Unai Agirre:
Nahiz adinean aurrera eginda
egin degun umiltzera
honek joera badu joateko
goitik behera amiltzera
seme-alabak etorri baietz
sarri gurekin biltzera
hainbeste negar ez daigun egin
eta goazen isiltzera
gu bizitzera etorri gera
ez gera etorri hiltzera.
Kartzelako gaia: Nehork ez zuen espero baina lortu egin duzu.
Jexux Mari Irazu:
Ez neukan alde haizea
dena traba ta leizea
baina buruai heltzea
maite dut nire etxea
gaztea eta pentsatzen zuten
seguru da partitzea
hau Parisera joango zaigu
ta tokatu isiltzea
laborantxara bildu naiz eta
lortu ere segitzea
sosak atera bizimodua
neurera erabiltzea
erakutsi det posible dela
Xuberoan bizitzea.
Urteetako etena
asko hemendik ertena
zen Parisen garaipena
eta euskaldunen pena
egoerari buelta ematea
gazte zenbaitzun lorpena
ingurukoek etsipena ta
nik ez nuen nahi azkena
berrehun bat ardi latxa ipini
neure pentzean barrena
aberastu ez naiz aberastuko
dirua ez baita dena
izpirituak badu nahikoa
lurrak ematen duena.
Lehen kanpora ate joka
han bizimodua topa
inori ez diot opa
hobe sorterrian koka
usteen kontra lortu dut eta
barrua daukat borborka
baina erabat ez naiz konforme
martxan dabilkit errota
jende gehiago, gazte gehiago
bai soina ta bai arropa
proiektu hontan sartu nahi ditut
Parisen nahiaren kontra
lortuko dudan ez nago ziur
hori da nere erronka.
2013-11-17 Murgia
Lankideak zarete. Fredi Paya, Beñat Gaztelumendirengana hurbiltzen zaren aldiro Beñatek ordenagailuan leiho bat ixten duela konturatu zara.
Fredi Paia:
Harrituta naukazu
azken egunetan,
pantaila jaisten duzu
baldin banaiz bertan.
Zer aurkitzen duzu ba?
Nabil galdeketan,
bertso-porno jartzen dun
pestaña horretan?
Beñat Gaztelumendi:
Zu agertzen zera ta
itxi ohi det di-da,
baina Fredi mesedez
hortik erretira.
Bertso-pornotan nabil
begira-begira
baina zureak soilik
ateratzen dira.
Fredi Paia:
Ba gaztea etorri
batetik bestera.
Kubara joan nintzan
ni innobatzera.
Bertsoa hasten baitut
sexuaz batera
pendulo itxurarekin
daukat habanera.
Beñat Gaztelumendi:
Beraz zu Kuban izan
zinen oporretan
eta Kariben daude
zurekin zorretan.
Sarri nabigatzen det
horrelakoetan
horregatik naiz ona
bakarkakoetan.
Fredi Paia:
Hola ezin da sortu
ez plazer ez sendi.
Zure entrenatzaile
izango da Fredi
alde hortarantz makurtu
Gaztelumelendi
ta ia nere habanera
zenezakeen senti.
Beñat Gaztelumendi:
Nik ez det funtzionatzen
zure arabera
beraz beste batentzat
utzi habanera.
Jefea ondoan dago
ta benga lanera
zu CIAkoak baino
txarragoa zera.
Kartzelako gaia: Prest duzu dena. Gonbidatuak falta dira.
Doinua: Unai Agirrek txapelketan plazaratua.
Unai Agirre:
Egun haundia, egun ederra,
gaur ez da egun kaxkarra.
Atsalde osoa ni sukaldean
badet barruan indarra.
Patatak eta gusanitoak,
bokadiloz barra-barra.
Mila irripar dauden tokian
ezin liteke hasarra.
Gaur ez degu egun txarra,
ez nuen uste baino benetan
nago urduri xamarra.
Tarta gainean ipini diot
bere kandela bakarra.
Lagun guztiak gonbidatuta,
hau atontzera abitu.
Gure ttikia, gure semea
nola nahi degun serbitu.
Sendia ere pixkana doa
haunditu eta haunditu.
Hemen denbora pasatzen zaigu
nahiz eta ez iruditu,
hamabi hilabete ditu,
festa haundi bategin nahi degu
ta barrutikan sentitu.
Guztiek txalo joko diote
nahiz berak ez entenditu.
Ordua iristen ari da Unai,
mugi zaittez, benga mugi!
Lehen semea dedan ezkero
ez det hainbat jakinduri.
Izeba eta osabak datoz,
asko dirala dirudi.
Gaur oparien zakua ere
egongo da guri-guri
nahiz ta malkoak ixuri,
berari ez baino omenaldi bat
egiten digute guri.
Semea dago lasai arraio
ta aita dago urduri!
2013-11-16 Oiartzun
Bikotea zarete, eta gaztetan hasi zen zuen arteko harremana. 7 urte kartzelan egin ostean, orain hilabete gutxi askatu zuten Agin Laburu. Aitor Sarriegi, gaur esan dizu zuen artekoa bukatu dela.
Aitor Sarriegi:
Bi txoritxoren gisara
maitasuna halakoa da
hasi ginenok pasa ditugu
makina bat traba
gaur bukatu dela hara
esanez zatoz bertara
barruan egon zaren garaitik
zer aldatu da ba?
Agin Laburu:
Bihotza bi puska hautsi
desberdin bihar ta etzi
ze aldatu dan galdetzen dezu
erantzuna eutsi.
Espetxeak ez dit gutxi
urteotan erakutsi
sentimenduak ezin dirala
giltzapean utzi.
Aitor Sarriegi:
Eduki zaitut aparte
zure sarraila ta ate
ta horrek bioi sortu dizkigu
makina bat kalte,
espetxean zazpi urte
ni joan ta etorri jo take
ta hortaz ez al zera ohartu
irten zeran arte?
Agin Laburu:
Zazpi urte eta piku
errepide ta istripu
gure harremanak hamaika muga
gaindituak ditu.
Zer pasa zaidan begitu
ahal badezu entenditu
sentitu igual egingo nuen
ez naiz atrebitu
Aitor Sarriegi:
Horrek nola eman didan su
ene zenbat enbarazu
nik txintxo-txintxo egin baitizut
giltzapean kasu.
Bizitzen ikastera zu
zoaz eta badakizu
maitatzen ere ikas daiteke
hala nahi badezu.
Agin Laburu:
Zazpi urte aparteko
gaur ez gaude aldarteko
baino ez uste ez zaitudanik
gehiago maiteko
nahiz ta mindu zeran seko
erabakia hau tarteko
gezur batean bizi ezkero
ez gaude hobeto.
2013-11-10 Tolosa
Aitona-bilobak zarete. Zu, Iñigo Mantzizidor “Mantxi”, aitona, eta Jexux Mari Irazu biloba. Orain arte familiatik kanpoko zaintzaile batek zaindu izan zaitu Mantxi. Orain, Jexux Mari biloba lanik gabe geratu da, eta zu berak zaintzea proposatu dizu.
Iñigo Mantzizidor “Mantxi”:
Ya lana galdu dezunez
libre erantzukizunez
ni zaintzeko prest omen zaudela
jardun naiz entzunez
hasi gaitezen zentzunez
ta gauza bat erantzunez
ze ingo dezu diruagatik
edo maitasunez?
Jexux Mari Irazu:
Aitona beti alerta
bere ondoan zer gerta
esan nahi zidan aizu biloba
ken zazu kareta
nik maitasunez arreta
zuk ere neuri fereka
eta horrela zainduko dezu
nere hipoteka.
Iñigo Mantzizidor “Mantxi”:
Hoi mingaina zorroztea
ta nahiko dezu poztea
prest omen zaude orain zaintzeko
etxeko lastrea
badezu diru eskea
gustura dator gaztea
ba nik beti izan det nagusi
txarraren ospea.
Jexux Mari Irazu:
Banekin ez zala broma
nolako ezinegona
kanpotik ere entzuna nuen
zuk zeneukan sona
nik borondate sakona
ta zaude lasai aitona
nagusi txarrak izaten baitu
herentzia ona.
Iñigo Mantzizidor “Mantxi”:
Hango arropaz jantzia
peruana bat dultzia
nahiago det nik zu baino nere
ondora etortzia
ta entzun azken sententzia
agortu zait pazientzia
bizkarreko bat izango dezu
nere herentzia.
Jexux Mari Irazu:
Haserretu zera dena
pilatu baitzaizu pena
diru trukean zaindu nahiean
nolako problema
bizkarreko nabarmena
laster helduko zaitena
agian hori izan liteke
lezio onena.
2013-10-13 Altsasu
Beñat Gaztelumendi:
Gure etxean ez degu izan
ez goserik ta ez hotzik.
Pentsatzen nuen etxean denok
ibiltzen ginela pozik.
Alabak bere txanponen faltaz
inoiz ez du egin hitzik,
ni lapurtzeak ez nau kezkatzen,
eskatu ez izanak baizik.
Unai Agirre :
Etxe guztitan da miseria
berdin hemengo ta hango.
Langabezian ondo gaudenik
orain ez dizut esango.
Lapurtu digu txartela eta
etxetikan urrun dago.
Bai bai zekien eskatu ezkero
Ez geniola emango.
Beñat Gaztelumendi:
Urrun joana izan liteke
guretzat kate astuna.
Sortu genuen familia ta
atzean det eraztuna.
Berak hautatu duen bidea
degu bidean estuna.
Amodioak ematen baitu
diruak lortzen eztuna.
Unai Agirre :
Ondo pentsatu beharra degu
esaten ni naiz hasiko.
Gure alabari zer nahi egiten
ere ez diogu utziko,
salaketakin segi ezkero
ni ez nintzake biziko.
Ta salaketa kendu ezkero
ez du inoiz ikasiko.
Beñat Gaztelumendi:
Azkenekoa zen kuadrilan ta
azkenekoa klasean.
Eznuen uste zebilenikan
ordea galdu antzean.
Hamasei urte ta familia
ezin da utzi atzean.
Lasai berriro bueltatuko da
kreditua bukatzean.
Unai Agirre:
Ez dezu bota aizu maitia
hain arrazoi borobila.
Bi mila euro bakarrik daude
ta gastatu ditu mila.
Neronek ere desiatzen det
lehenbailehen etor dadila.
Bere guraso biok gera ta
Beñat goazen bere bila.
Kartzelako gaia: Gaia ateratzen duzun bakoitzean, gaiz aldatzen du.
Doinua: Habanera
Beñat Gaztelumendi:
Mahaiko entsalada degu
ordu erdiz ahoratu
Egunean zehar pasa
zaigun dena gogoratu
Lagunen mila istori
ta laneko mila datu
Bi urteko harremanak
hori izaten baitu tratu
Bere begi itzalitan
begiak ditu iltzatu
eta hala galdetu diot:
“Zer pasatzen da? Kontatu!”
Ezer pasa ez balitz gisa
halaxe du gaiz aldatu,
baina zergatik ezin dit
begitara begiratu?
Ezagutu ginenean
zenbat mimo, zenbat kasu
Goizero jaikitzen ginen
elkarrekin irrifartsu
Egunak enpalagoso
“maite zaitut”, “maite nauzu
Baina urruntzen hasiak
ote gera pausuz pausu
Gaur dena azaleko gai
eta elkarrizketa antzu
Bai badakit zeozerk
egin dizu enbarazu
zer duzun galdetu eta
mutu geratu zera zu
ez didazu ezer esan
ta dena esan didazu.
Begi parea malkotan
dauka puztua, betea.
Ta kolpera lehertu zaio
esan ezinen nekea.
Masailan bera doazen
malko latzen atakea,
“Ez nago ondo” esan dit
ta baretu aldartea,
“Zalantzak dauzkat laztana,
zer nahi dezu esatea?”
Nik hala erantzun diot
“Zabalik dago atea,
Behar den denbora dena
lasai har zazu maitea,
zor didazun bakarra da
zoriontsu izatea”
Doinua: Itsaso hori dago zatarra.
Jexux Mari Irazu:
Delikatua eta berezi
baino ezin joan hortik ihesi
Gaia atera ta beste aldera
ez ninduen hola hezi
Ama lehen bixi-bixi
zahartu dala notizi
Adin handira iritsi
“ama etorri nere etxera”
“motel txoratu al haiz hi?”
90 urte bete ta
ezin du bakarrik bizi.
Nere arduran badut partea
etxean egin diot tartea
Gaia atera ta beste aldera
normala da izatea
Badu bere aguantea
hori ez da bere kaltea
Zabaldu zaio atea
ta bi aukera gelditzen zaizkit
badaukat borondatea
Neure etxera nahiko ez balu
neu bere etxera joatea.
Hauek ez dira kasu bakanak
nahiz moldatzeak dakartzan lanak
Nola edo ahala estutu behar
gure arteko harremanak
Zer esana iraganak
gerora datozen planak
Nik beteko ditut danak
bizi dan arte nere laguntza
edukiko baitu amak
Hori ta gehio merezi baitu
arnasa eman zidanak.
2013-10-12 Hendaia
Iban Urdangarin eta Iñaki Zelaia bikotea dira. Iñakik autokarabana bat erostea izan du amets. Azkenean, erosi dute, baina oporretara doazen aldiro, Ibanek nahiago du hotelera joan.
Iñaki Zelaia:
Nik Iban konbentzitzen
zer nolako lana,
mendira egin nahi nuen
asteburuz plana
hoteletan gastatuz
gure diru dana,
adornutako al degu
autokarabana?
Iban Urdangarin:
Nire garai batean
hain gaztea nintzen,
pospolo kaja baten
mundua korritzen.
Baina zu ezagutu ta
ia ez naiz harritzen,
nazka-nazka egin naiz
platerak garbitzen.
Iñaki Zelaia:
Beraz platerarekin
eskutako mina,
beraz horrek izan du
kriston eragina,
praktika gehio izango
zenuke jakina,
etxean gehiagotan
ariko bazina.
Iban Urdangarin:
Parking xelebre baten
kanpora begira,
kantzontzilo zikinak
polsan sartuz tira.
Tortilla xelebre bat
gose bat neurrira,
horrelako oporrak
oporrak al dira?
Iñaki Zelaia:
Alper hutsa zera ta
ez egin negarrik!
Saiatu ezkero egin
leike plan earrik.
Zerbeza hartu eta
zu sofan bakarrik,
hortako ez dago etxetik
atera beharrik.
Iban Urdangarin:
Autokarabana hau
Iñakiren kalten.
Ia aspertuta nago
zopa zaharrak jaten.
Gaur lo egin behar det
“tres estrellas” baten
ta zuk aparka zazu
hotelaren aten.
Kartzelako lana: Lor zenezakeen guztia lortu duzu baina jendeak ez dizu begirune handiegirik.
Doinua: ETAren su-etenetik.
Iñaki Zelaia:
“Empresariales” karrera
nuen nere gustokoa.
Nota onez atera nun
ez zen izan oztopoa.
Gero lan bat aurkitu nahi
eta gero gerokoa,
herriko aurrezki kutxan
egin zidaten txokoa.
Bentanillan izan nuen
nere lehenengo puestoa,
eskalatzeko izan det
abilidade nahikoa,
bankuaren goi kargura
iristeko ainakoa.
Peoi, igeltsero edo
irakasle zein mediku,
batere neurririk gabe
eman degu hainbat kreditu.
Orain garai txarrak datoz
eta ezin errenditu,
ta epaile baten aurrean
gurea ez da delitu.
Kalean kaso egin gabe
bakarrikan naiz gelditu,
jende honentzako ezin det
irtenbiderik aurkitu,
krisi honek trapu zikin
gehiegi atera ditu.
Beraz aurkeztu nahi nuke
nere dimisio karta:
“Agur banoa” esanez,
sinadura eta data.
Hasi nahi nuke nik beste
gurdi batetik tiraka,
lan apalago batean
nere hurrengo etapa.
Agur nere traje beltzak
ta agur nere gorbata,
ta are okerragoa,
adio nere soldata!
Lagunak edukitzeak
preziorik ez dauka ta!
2013-10-05 Markina-Xemein
Puntua:
Ezagutzen al duzu
San Mames barria?
Agin Laburu:
Bilbotarrentzat degu
ikaragarria
dirua gobernuak
propio jarria
ez dakit nun daukagun
batzutan neurria.
Puntua:
Polita bada baina
garesti xamarra.
Agin Laburu:
Horregatik zegoen
lagundu beharra.
Nunbait mugitzen baita
Bizkaian zakarra
baina eskertzen dute
denek barra-barra.
Puntua:
Bertso finala bertan
ospatu ezkero?
Agin Laburu:
Ni juango naizenik
ez zazu espero
Estiballesek gaur hau
egin eta gero
gauza normaltzat joko
degu honezkero.