—bertsolariak—
XABIER LEGARRETA ETXARRI
1976an jaioa, Aranon
AITONA
Gure etxean zalea aitona zen. Ni hizketan hasi baino lehenago kantatzen zizkidan hark bertsoak. Hari adituz eta telebistan ikusiz zaletu nintzen. Abiera aitonak eman zidan.
Asko kantatzen zizkidan, batez ere Txirritaren bertso zaharrak. Berak erakutsita, nik lehenengo kantatu nuen bertsoa “ikusten duzu goizian” izan zen.
Aitonak non-nahi kantatzen zuen. Saskigilea zen, eskulanetan oso trebea, eta lanean ari zela ere bere gisa kantari aritzen zen. Telebistari begira ari zela ere bai, afalaurrean eta afalondorenean ere bai... oso ume zalea ere bazen eta gurekin ordu asko pasatzen zituen. Ez zen inoiz ailegatu plazan kantatzera baina badakit bastante trebea zela, bere kasa ari zenetan neronek ere sumatu nuen. Aranon Santa eskean ateratzen zirela esaten zidan, eta koplari aritzen zela. Gu jaiotzerako bukatu zen hura.
Aita eta osaba bastante zaleak dira, baina ez plazaz plaza ikusiko zenukeen jendea. Ni hasi nintzenean gehixeago zaletu ziren.
Aranon bertso zaharrak ikaragarri dakizkien jendea bada. Edozein garaitan hara joan eta edozein sumatuko duzu tabernan bertso zaharrak kantatzen.
GOIZUETAKO BERTSO ESKOLATIK HERNANIRA
Goizuetako eskolan ibili ginen hamar urtean. Lontxo Aburuza etortzen zen Iruñetik, eta astean ordubete edo bi orduz bertso eskolak ematen zizkigun. Nik uste jolas ordua ere harekin pasatzen nuela, latan, bat-bateko bat kantatu arazi behar izaten nion etortzen zen guztian. Kuadrilla dezentea ginen Goizuetan aritzen ginenak. Dozena erdi bat igual: Dani Narbarte, Jon Eskudero, Agustin Elizegi, neroni...
Zortzigarren mailan nintzela hasiko zen bertso eskola Goizuetan Joxe Oiartzabalekin (emaztea hangoa du). Festetan eskolako taberna jartzen duten etxe hartan izaten zen. Hantxe juntatzen ginen larunbata ilunabarretan, arratsaldeko 19:00etatik 21:00ak aldera arte. Bertso zaharrak kantatzen genituen, tarteka liburu bat edo beste ekartzen zuen Oiartzabalek. Gero bat-batean lau oinekin kantatzen genuen, puntutan, puntua erantzunaz ere bai, ofiziotan ere bai... talde polita juntatu ginen eta oso giro ona genuen. Baina bizimoduaren gauzak direla eta, batzuk lanean hasi ziren, gauza bat eta beste zela bakandu ginen, eta gehienek utzi egin zuten.
Joxe Oiartzabalek ikusten zuen gogoz aritzen nintzela eta “ez ezak utzi, joan hadi Hernanira” esaten zidan. Horrela, Hernanira ekarri ninduen. Bi-hiru txandatan lagundu zidan, eta segituan egin nituen lagunak.
Ni lehenbiziko etorri nintzenean Biterin bildu gintuzten. Korroa galanta bai! Ederki lotsatua sartu nintzen. Koplatan ari ginen. Ni berria nintzela-eta bakoitzaren aurkezpena egin behar izan genuen, edo bakoitzaren ezaugarriak eman bertsotan. Ordurako Hernanin hasi nintzen eskolan, EPOn. Arratsaldea bertsoarekin betetzen genuen, estudiatzen ez ginen asko saiatu eta!
ESKOLARTEKO TXAPELKETAK
Lehenengo aldiz parte hartu nuen Eskolarteko Txapelketan, ama eta biak Iruneraino joan ginen trenean Hernanitik, han Baztanesa hartu, eta Bera Bidasoara joan ginen. Aranotik hara trenean eta autobusean joateko, hainbeste kolpetan, eguna gehiena behar genuen. Bidean gaizki pasa nuen, nerbioso. Oraindik bertso eskolan hasi gabea nintzen, eskola ordutan emandako harexekin nindoan, eta afizioa banuen, baina jende aurrean kantatzea bueno, sekula pentsatu gabea nintzen. Ez dakit bat-batekoa irabazi nuen eta idatzizkoan bigarren egin, edo alderantziz. Gustura bueltatu nintzen etxera.
Mugitu beharra zail egiten zitzaidan. Dezente desegokia da Nafarroa herrialdean mugitzeko, eta berez nerbioso egonda, luze egiten zitzaidan. Baina han bertan ezagun mordoxka bat egin nuen, topaketetan ere juntatzen ginen eta nahiko giro polita genuen. Orduan Nafarroan bertsolaritza bera berritzen ari zen, eta Xabier Silveira, Estitxu Arozena, Estitxu Fernandez eta Iñigo Olaetxearekin Lesakako bertso eskola oso furian zegoen. Etxarri Aranazkoak ere ale batzuk baziren, giro polita zegoen eta dezente mugitzen nintzen alde hartara ere.
Hernanin sustraiak pixka bat bota nituenean gero eta gutxiago joaten nintzen.
PLAZARATZEA
Lehenengo plaza sariketaren batean egingo nuen. Xenpelar saria ez bazen Bilintx, edo horietakoren batean.
Sariketatik aparte, Donostia alde horretan beti izaten zen bertso afari tipoko enkarguren bat. Behin Jon Iraola eta Iker Osarekin joan nintzen Intxaurrondo aldera. Nora joan behar zen jakin ez, eta okertuta kuartel aldeko bidea hartu genuen. Bagindoazen eta “hi, hori ez al huen guardia zibila?” galdetzen genion batak besteari. “Keba!”. Gero eta bertarago joan eta “zapel hori guardia zibilarena huan!” Mekaguen, baita ikusi genuenean hura ziztua eraman genuen beste aldera!
TXAPELKETAK
|
Gipuzkoako Herri Arteko |
1999 |
Gai-jartzaile |
|
Nafarroako Txapelketa |
1995 |
Kanporaketa |
|
Nafarroako Txapelketa |
1996 |
Kanporaketa |
|
Nafarroako Txapelketa |
1997 |
Finalista |
|
Txapelketa Nagusia |
1997 |
Kanporaketa |
|
Nafarroako Txapelketa |
1998 |
Txapeldun ordea |
|
Nafarroako Txapelketa |
1999 |
Finalista |
|
Nafarroako Txapelketa |
2000 |
Txapeldun ordea |
|
Nafarroako Txapelketa |
2001 |
Final-aurreak |
|
Nafarroako Txapelketa |
2002 |
Finalista |
Nafarroako Txapelketan Oskar Estangarekin.
NAFARROAKO TXAPELKETA
Iparraldearekin batera egiten zen orduan Nafarroako Txapelketa. Gu baino dezente zaharragoekin ere kantatzea tokatzen zitzaigun. Lehenbiziko aldiz Alduden kantatu nuen, bertso afari tipora egin zen. Izpegin barrena joan ginen aita, aitaren lehengusua, Jon Iraola, Iker Osa eta ni. Alduden kantatu eta konforme etorri nintzen etxera.
2000. urtean Amets Arzallus, Sustrai Colina eta Xabier Silveira finalean zirela bigarren egin nuen txapelketan. Ordurako jendaurrean pixka bat kantatua nintzen. Aurretik ere bigarren egin nuen beste txapelketa bat izan zen, Estitxu Arozenaren atzetik. Eta urte hartan bertan ere plaza dezente egitea tokatu zitzaidan. Talde indartsu horrekin bigarren egin nuen, eta orduan jada gehiago ibili nintzen plazan.
Gero ez nuen suerterik izan, ondoko txapelketak nahiko kaxkarrak egin nituen, eutsi behar nion garaian pixka bat behera egin nuen.
Nafarroan txapelketa urtero egiten da, eta aspertu egin nintzen. Gainera, nahiz entrenamendutan gozatu hara joan eta ez nintzen gustura aritzen, ez nuen nezakeenik egiten. Ez nion neure buruari asko utzi ere egiten.
Nik uste Nafarroako bertsolaritzak urte onentsuenak eman zituen garaian txapelketan ongi ibili nintzela eta horrekin konforme gelditzen naiz.
PLAZAZ PLAZA
Nafarroako Txapelketan Amets Arzallusen atzetik egin nuen urte hartan 35 bat plaza egin nituen Euskal Herri osoan; Bizkaira mugitu nintzen, Gipuzkoa aldean, Nafarroan dezente...
Orduan plazan zebiltzan gehientsuenekin kantatu nuen. Unai Agirre, Jexux Mari Irazu, Aitor Mendiluze, Maialen Lujanbio, Jon Maia, Igor Elortza, Unai Iturriaga, Jon Sarasuarekin kantatu izan dut, Andoni Egaña, Sebastian Lizaso, Aitor Sarriegi, Xabier Silveira, Estitxu Arozena...
2009-07-10, Iruñea, jaialdia
Zuek biok talde bereko txirrindulariak zarete, Igor Elortza Amstrong eta Xabier Legarreta Contador. Bi oilar oilategi berean.
I. Elortza:
Lehengoan nik eginaz
zaude bero-bero
gure taldean lider
zarela-ta edo.
Baina Alberto Contador
zaitugunez gero
hasi zaitez kontatzen:
“Hiru, bi, bat, zero!”
X. Legarreta:
Hiru, bi, bat, zero ta
erlojua atzera
indartsu omen zatoz
lehenagoko antzera
baina zurekin noa
lehenbailehen batzera
edo etorri al zara
tronua kentzera?
I. Elortza:
Parka baina tronua
neroni dagokit
Europara etorri naiz
Ameriketatik.
Zu zertara zatozen
oso ondo ez dakit
hirugarren munduko
herri horretatik!
X. Legarreta:
Hirugarren munduak
dit arnasa eten
Amerika bakarra
dela du ematen.
Aizu hemen ez geunden
zuri itxaroten
ta zuk ez al dakizu
etxean egoten?
I. Elortza:
Kontxo! Hoixe bakarrik
guk falta genuen
beti egon naizenean
altutan altuen!
Zuri Contadorrena
kantatu dizut lehen
zuk ez dakizu amstrong-ek
zer esan nahi duen.
X. Legarreta:
Etorri ta hala’re
nahi duena bota!
Lehenengo egunean
egin dit pelota.
“Zer esan nahi ote du?”
dabil ate joka
ez dakit ta gainera
neri ez zait inporta.
I. Elortza:
Zure lagunek eingo
zuten noski porra!
Gaurkoan daukagu guk
etapa gogorra
arm arma duzu eta
amstrong da zigorra
pentsa ezazu zein den
datorkizun porra!
X. Legarreta:
Ziklistaren bizitza
buila ta zarata
zu behintzat hemen zabiltz
hona ta haraka...
Aurten ez zara joango
Tourra aterata
denak Amstrong-en kontra
joango gera-ta!