Edukira joan

Webgunearen titulo eta logoa

Ondarea guztiona delako
 
Mostrar/ocultar men? principal de navegaci?n [eu]
Bertsoaren haria Hernanin
Estitxu Eizagirre Kerejeta, 2014

 

bertsolariak

OLEGARIO GARIN ADURIZ

 

1844an jaioa

 

 

OLEGARIOENEA

 

      Karrozeria jarri nahian zebilen. Asko begiratzen zion inguruan ura izateari. Zinko-Enean hiru iturburu baziren eta San Juan poxpolo fabrika (Kale Nagusia 59, oraingo “Carrocerias Hernani” den horretan) erre egin zen eta aukera baliatuz 1888an hor jarri zuen karrozeria. San Juan etxea esaten zitzaion, eta Olegariok bertsotan fama pixka bat hartu zuenean “Olegarionia”. Karrozeriaren ondoan sagardotegi txiki bat zuten, Olegarioenea. Uste dut tolarea bazuela eta sagardoa egiten zutela. Txirrita oso gustura etortzen omen zen.

[Antton Garin]

 

 

TXIRRITAREN KOTXERO

 

      Txirrita eta Olegario zena, oinez joan omen ziren behin Hernanitik Ezkurrara, kantatzera. Goizuetan bazkaldu, alpargata berriak erosi, eta gauerako Ezkurrara, afaltzera. Saioa eginda etxeraino nola etorriko ziren, ba! Bidaltzean etorri behar!

[Paulo Ttikia, Argia 1831 zenbakia. 2001eko azaroaren 25a]

 

      Txirrita askotan nire aitaren aitonak (Olegariok) eramaten zuen batetik bestera. Astoa eta karroa bazituen eta horiekin asko ibiltzen omen zen.

[Antton Garin]

 

      Ernani’ko Pablo Zubiarrain bertsolariak onela kontatu digu: «Olegario Ernani’koa ere bertsolari zaarra, ta Txirrita ta biak beti parrandan. Bein batez, illobarekin abixua bialdu omen zion: Getaria’n San Antonak zirala ta bertsotara joan bear zutela ta etortzeko Ernani’ra. Olegariok Txirritari abixu ori bialdu. Ala, etorri omen zan; apaldu ere egin omen dute, ta Txirrita sagardotegira. Ernani’n dana sagardotegi zan ba orduan.

      Sagardotegian bertsotan batean da bestean aritu da goizaldera arte.

      Alako batean, zaldia ta karrua preparatuta zeudela, ta Olegariok Txirritari:

      — Jeiki adi! Jeiki adi!

      Ta Txirritak:

      — Bai, bereala!

      Bañan ez jeikitzen ura oietik; ez jeikitzen oietik eta alaba bialdu omen zion:

      — Esaion jeikitzeko aguro, kotxerua preparatuta dagola-ta!

      Alaba joan da, esan ere bai, bañan Txirrita ez jeikitzen. Olegariok ostera bialdu zun alaba:

      — Jeikitzeko azkar esaion, aspertu dala kotxerua ta!

      Joan da alaba, ta Txirritak:

      — Esaiozu aitari ezin detela! Bart arratsean emen aldatu nintzala, eta ezin ditutela galtzerdiak billatu! Bat billatzen detela, ta bestea ezin detela billatu!

      Igo omen da Olegario, ta:

      — Zer pasatzen zaik?

      — Nik etzekit ba! Emen aldatu niñuen bart arratsean, da iñun eztit billatzen orain galtzerdia! Ta anka batean galtzerdia ta bestea ankutsik ezin joango nak ba!

      Orduan Olegariok alabari:

      — Joan adi dendara! Olako dendatik ekartzin aguro galtzerdiak onentzako!

      Joan da ekarri omen zizkion, da etzeukan anka artan jantzi omen zun galtzerdia.

      Ura propio noski; tipoa izan ura! Gero beste ankean asi da erazten lengo zarra, ta:

      — Ara! Au ere nik egin bear nin! Nola billatuko nin, ba, biak anka batean jantzita zeuzkat eta!

      Ta, berriak jantzita, ederki ura Getari’ko San Antonetara.

[Antonio Zavala, Txirrita liburua]

 

 

BAT-BATEKO BERTSOAK

 

      Ez dut uste plazetan asko ibili zenik. Noizbait Ereñozun San Antoniotan kantatu zuela uste dut.

[Antton Garin]

 

 

KARRO TXIKI POLIT BAT

 

      Gure berraitona karrogilea zen, eta Pello Errotak esan omen zuen “karro bat behar dut astoarentzako, eta Hernanira joango naiz Olegarioenera”. Etorri eta esplikazioak eman dizkio, nolakoa behar zuen, eta berraitonak (Olegariok) “lasai, etorri bila hemendik 15 egunera”. Kristoren giroa izaten omen zen Olegarioenean (sagardotegian), eta Zinkoenea tabernan eta jendea ari zen “Pellok etorri behar dik karroaren bila, eta baietz, baietz Olegariok punturen bat bota...” Pello etorri zenean, gure berraitona hasi omen zen:

 

Karro txiki polit bat

astuarentzako

Pellok enkargatu nau

ondo egiteko

material iharrakin

lodi eta sendo

bestela ez diola

luzaro iraungo

baina pagatu gabe

ez dek eramango.

 

      Eta Pello Errotak erantzuna:

 

Jaunak, Olegario,

xelebrea zera.

Aspalditik banuen

zure aditzera.

Zertsu kostea badakit

gutxi gora behera:

kurtixia, ardatza

eta errubera

ta hurruna etortzean

konponduko gera.

 

      “Arre!” egin eta alde egin omen zuen, ordaindu gabe! Eta gero gure aitak esaten zuen aitona Olegariok esaten zuela: “Asteasuk Hernaniri ontzako urrea zor ziok!”

[Antton Garin]

 

 

DOMINIKA ANDREARI

 

      Bere andrea Dominika hil zenean, bertsoa kantatu omen zion, andrea kajan zela:

 

Nere andrea Dominika

nere emaztea zana

ni behartzen nintzenean

serbitzen zidana

lanean ere bazakien da

gogoz aritzen zana

zor guztiak pagatu eta

zerura joan zana.

 

[Antton Garin]

 

      Txirrita ta Olegario, beren eginkizun bat zutela-ta, Indiola’ra joan ziran. Olegariok andrea il berria zuan. Andrea il ta andik bi illabetera edo ola zan gertaera au. Begitik malkoa zeriola bertsoa asi zuan:

 

Nere andre Dominika

emazte izandua,

ziaro zartu gabe

utzi zun mundua;

nere pameliaren

beko zimendua,

estremidade askotan

neri lagundua...

 

      Ola gelditu zan, bertsoa bukatu eziñik. Eta Txirritak bukatu zion:

 

Lenago eman zizunak

antxen du kendua.

 

      Gero, andik illabete batzuetara, gure Olegario beste alargun batekin ezkontzeko asmotan zebillela-edo, Txirritak onako bertso au bota zion:

 

Aizu, aitona, beirozu gero

eltzen badizut lepotik,

lenago ona etziñan baño

gaiztotu zera gogotik;

aspalditxuan zabiltza ortxe

alargun baten ondotik,

zure gustua kunplitu gabe

juan biardezu mundutik.

 

      Ernani’ko Ereñozu’ko Jose Oiarbide’ri ere jaso nion bertso au.

[Antonio Zavala, Txirrita liburua]

 

 

UDARREGIREKIN

 

      Udarregik:

 

Mendira joanda egurra ekarri

gerri-gerritik moztuta

pagatu ere oso gutxitan

ahal dan guztia ohostuta

txarra ta ona biak ibili

alkarri ondo nahastuta

gero dirua galanki hartu

galipotakin belztuta.

 

      Olegariok:

 

Diferentiak izaten dira

likoria ta mistela

zuk diozunez gaur erraz aski

nik egiten det pastela

ona bakarrik ibiltzen det nik

sasira bota ustela

orain daukaten parroki on hau

ez nun egingo bestela.

 

[Mikel Ruiz]

 

 

OLEGARIORI

 

      Saiburutar Nikolas Lujanbiok Argentinatik anaia Joxeri bidalia:

 

Gaitan egongo dira

Olegariyogan,

zarra izanagatik

zer zelebria dan;

bertsolariya dala

ezagun du karan,

lastima lagun txarrak

jarri zaizka traban;

urtiak espaldan

eta anka baldan

korritzeko maldan,

ez det uste igual dan;

Jose, galde zaiozu

pizkortu al dan.

 

[Antonio Zavala, Iru anai bertsolari, Auspoa 73]

 

 

ERANTZUN EZ ZUEN BERTSO BAKARRA

 

      Olegario bertsolaria oso laguna zuen Txirritak. Hil zela jakin zuenean ikustera joan omen zen. Hilkutxatxo beltz batean sartua omen zegoen lau kandelen erdian, gurutze txiki bat eskuetan eta lore batzuk ere bai ondoan.

      Hamaika bider bertsotan jardunak ziren biak elkarrekin eta Txirritak agurtu zuen beti bezala bertso batekin. Olegariok ez zion bertsorik trukatu, ba hila zegoen gaixoa eta! Txirritak hala erantzun zion orduan: “Oraintxe sinisten dit benetan hil haizela; ez hintzan bestela erantzun gabe geratuko”.

[Antton Garin, Hernaniko Urtekaria 2009]

 

 

AITONA OLEGARIORI

 

Badira urtiak joan zinala

aitona zu hemendikan.

Zure umorea eta bertsoak

ez degu ahaztu oraindikan.

Karro egile famatua eta

bertsolari gainetikan.

Zuk izandako bizitza ederra

ez da izan alferrikan.

 

Pena haundi bat beti izan det

aitona ez ezautua.

Etxian bertan izango nuen

bertsotarako maisua.

Txirritarekin hara eta hona

hartuz zaldi eta karrua.

Herri askotan biok jarriaz

umore eta bertsua.

 

Agur eder bat gaur esanez

malkoak ditut begian.

Gertatzen baita Olegarion

histori bat egitikan.

Bertso txaloka han egongo da

pozik izarren artian.

Garin familia ez gera ahaztuko

bizi garen bitartian.

 

[Antton Garin, Hernaniko Urtekaria 2009]